05/09/2025
‼️ SUY TUYẾN THƯỢNG THẬN.
Điều chỉnh liều thuốc Hydrocortisone ở bệnh nhân suy thượng thận do thuốc như thế nào cho đúng ?
Tuần trước tôi có khám cho 6 bệnh nhân đã được chẩn đoán suy thượng thận do thuốc và đang dùng Hydrocortisone rồi, trong đó có cả một bệnh nhân là Bác sĩ từ Ninh Bình lên khám. Tất cả đều rất lo lắng và căng thẳng vì điều trị mãi mà không thấy đỡ, và càng tăng liều thuốc thì kết quả lại càng tệ hơn. Tìm hiểu thì hóa ra là họ bị sai lầm hoặc không được giải thích kỹ những vấn đề sau:
1. Cùng là suy thượng thận do thuốc nhưng mức độ rất khác nhau giữa các bệnh nhân, phụ thuốc liều, loại, đường dùng, thời gian dùng Corticoid. Vì vậy có người chỉ điều trị 2-3 tháng là hồi phục, nhưng có người sẽ cần 6-12 tháng, thậm chí có người sẽ bị suy thượng thận mãi mãi, cần dùng Hydrocortisone lâu dài.
2. Cũng vì lý do trên nên có bệnh nhân cần đi khám/xét nghiệm sau 1 hoặc 2 tháng, nhưng cũng có người chỉ nên đi khám sau 3 tháng. Người bị suy thượng thận nặng đi khám sớm sẽ chưa thấy sự cải thiện, phí tiền xét nghiệm (khá đắt).
3. Ngay ở người khỏe mạnh, nồng độ cortisol trong máu cũng dao động nhiều và liên tục, đôi khi thấy thấp hơn bình thường. Vì vậy ở bệnh nhân suy thượng thận thì kết quả cortisol máu cũng sẽ luôn ở mức thấp và dao động nhiều. Nếu Cortisol máu > 84 nmol/L thì nhiều khả năng đã bình phục, còn nếu vẫn ở mức thấp hơn thì nồng độ là 12 nmol/L không có nghĩa là bệnh nặng hay tồi hơn so với lần xét nghiệm trước có kết quả Cortisol máu là 20 nmol/L
4. Thuốc Hydrocortisone có t/2 là khoảng 90 phút và thời gian tác dụng là 8-12 giờ nên nếu họ uống thuốc từ chiều hôm trước (16 – 17h) thì kết quả xét nghiệm Cortisol máu 8h sáng ngày hôm sau sẽ vẫn thấp là phù hợp.
5. Ở người bình thường, cortisol máu sẽ được tiết ra nhiều hơn khi cơ thể bị stress hay ốm đau, vì vậy những bệnh nhân suy thượng thận đang dùng Hydrocortisone cũng cần được hướng dẫn tăng liều khi bị sốt > 38 độ C, hay bị nôn, ỉa cháy hoặc thấy mệt nhiều.
6. Khi đang điều trị mà xét nghiệm thấy Cortisol máu 8h sáng bị thấp nhưng không mệt mỏi, huyết áp ổn thì không cần tăng liều Hydrocortisone, thậm chí vẫn có thể cân nhắc giảm bớt liều nếu thấy khỏe, thoải mái. Mỗi ngày chỉ nên giảm 0,5 viên Hydrocortisone.
7. Nếu vì kết quả Cortisol máu thấp mà tăng liều Hydrocortisone lên 30 – 40mg/ngày là không cần thiết và sẽ càng gây ức chế trục Tuyến yên – Tuyến thượng thận nhiều hơn, tức là gây suy thượng thận nặng hơn.
8. Tóm lại giáo dục bệnh nhân là cực kỳ quan trọng và là một trong ba trụ cột của điều trị suy thượng thận như trong sơ đồ (bên dưới).
(*) Nguồn tác giả: Nguyễn Quang Bảy
