22/06/2025
I. Một buổi sáng cuối tuần lướt Facebook thấy cụm từ “trục hàn” xuất hiện khắp nơi, ai cũng bàn tán, ai cũng làm. Nhưng trục cái gì nếu còn chưa biết “hàn” là gì, nằm ở đâu?
Muốn trục hàn hiệu quả, phải hiểu đúng bản chất. Hôm nay, em chia sẻ rõ ràng – dễ hiểu – khoa học, để cô bác không “đu trend” theo mạng mà gây hại cho chính mình.
II. Hàn là gì? Hiểu đúng theo y học cổ truyền & dưỡng sinh
Cô bác anh chị ơi, y học cổ truyền dạy cơ thể là sự cân bằng âm dương – hàn thuộc âm, lạnh lẽo, co rút, làm khí huyết đình trệ; nhiệt thuộc dương, ấm nóng, thông thoáng. Hoàng Đế Nội Kinh viết: “Hàn tà nhập thể, dương khí bất túc” – hàn thịnh là âm quá mạnh, dương suy yếu, cơ thể chậm chạp, dễ sinh bệnh. Trong dưỡng sinh, khỏe mạnh là khí huyết lưu thông, âm dương hài hòa – bị hàn tức là dương khí yếu, không đủ sức giữ ấm, hàn khí xâm nhập, tích tụ. Tố Vấn nói: “Thập bệnh cửu hàn” – mười bệnh thì chín do hàn, nguy hiểm lắm mọi người ơi!
Hàn chia hai loại:
- Ngoại hàn (từ ngoài vào): Phong hàn tà khí từ gió lạnh, nước lạnh nhập qua da, lông, phổi – Tố Vấn gọi là “phong hàn nhập biểu, vệ khí bất cố”. Ban đầu ở ngoài (da thịt), lâu không giải thì vào sâu tạng phủ.
- Nội hàn (từ trong sinh): Tạng phủ suy – Tỳ Vị hư (ăn đồ lạnh), thận dương yếu (lao lực, tuổi tác). Bản Thảo Cương Mục ghi: “Hàn từ nội sinh, chính khí bất túc”.
Ngoại hàn không trục thì thành nội hàn, nội hàn yếu thì dễ nhiễm ngoại hàn – vòng xoắn bệnh lý kiểu “ngoài vào trong, trong yếu ngoài” đấy mọi người!
III. Hàn ở đâu? Từng chỗ khác nhau thế nào?
Cô bác anh chị ơi, hàn không phải “một kiểu” – phải biết nó ở đâu mới trục đúng:
Ngoại hàn (biểu): Ở da, gân cốt, kinh lạc – đau nhức cấp, tay chân lạnh, sợ gió, sổ mũi, cảm cúm.
Nội hàn (lý): Ở tạng phủ, huyết mạch – mỗi chỗ mỗi dấu hiệu:
Tỳ hàn: Tỳ chủ vận hóa, hàn làm “khí cơ bất túc” – tiêu hóa kém, phân lỏng, tay chân mệt, ngủ chảy nước miếng.
Vị hàn: Vị chủ thụ nạp, hàn gây nghịch khí – đầy bụng, ợ hơi, trào ngược.
Gan hàn: Can chủ sơ tiết, hàn tắc khí huyết – đau khớp, móng yếu, lo âu, nặng thì liệt dương.
Phổi hàn: Phế chủ khí, hàn làm phế khí bất thông – ho, đờm trong, mệt mỏi.
Tim hàn: Hàn hại tâm dương – tức ngực, môi tím, hồi hộp, mồ hôi lạnh.
Thận hàn: Thận dương yếu – đau lưng, tiểu đêm, tay chân lạnh, phù nề.
IV. Trục hàn sao cho đúng? Phải hiểu rõ mới làm
Cô bác anh chị à, nhiều người thấy lạnh là xông, cạo gió, uống gừng – giác hơi đen sì, nghĩ hàn nặng, trục là hết. Nhưng Thương Hàn Luận dạy: “Biết hàn biết nhiệt, trị mới trúng đích” – trục hàn mà không hiểu hàn ở đâu, tính chất gì thì hại nhiều hơn lợi:
- Ngoại hàn: Hàn ở biểu thì “phát hãn” – xông (ma hoàng, quế chi), cạo gió (thông kinh), ngâm chân, uống trà gừng (tán hàn). Nhưng phải kết hợp trong ngoài – chỉ xông ngoài không đủ, hàn sót lại, khí huyết hao. Xông ngoài biển, giác hơi bừa thì tà khí mới vào, “răng chẳng còn” thật!
- Nội hàn: Tạng phủ yếu thì “ôn bổ” – Tỳ hàn dùng trần bì, sa nhân (kiện Tỳ), thận hàn dùng quế, thục địa (bổ dương). Nếu vừa nhiệt vừa hàn (Vị nhiệt, thận hàn) mà uống gừng bừa thì nhiệt bốc, hàn sâu – phải “điều hòa âm dương”.
- Khí huyết là gốc: Hoàng Đế Nội Kinh nhấn mạnh: “Khí huyết đầy thì hàn tự tan”. Trục hàn mà không bổ khí huyết (xông quá, cạo gió nhiều) là sai – dương khí tán, hàn không hết, bệnh nặng thêm.
V. Sai lầm khi trục hàn – Cô bác anh chị coi chừng nha!
Em thấy nhiều người hiểu hàn đơn giản quá:
- Giác hơi, cạo gió quá mức: Tán khí huyết, cơ thể suy kiệt.
- Lạm dụng gừng, ngải cứu: Nhiệt bốc lên, tổn Vị, mất chính khí.
- Không bổ khí huyết: Hàn là dấu hiệu khí huyết suy – chỉ trục mà không dưỡng thì gốc không khỏe, hàn quay lại ngay.
Hiểu đúng để trục hàn đúng!
Cô bác anh chị ơi, 80% người giờ bị hàn – từ ăn lạnh, tà khí, đến tạng phủ yếu. Hàn là cội rễ bệnh mãn tính, ung thư, u bướu cũng từ hàn mà ra, vì hàn làm mọi thứ ứ đọng. Muốn trục hàn đúng, phải hiểu: hàn là gì (ngoại, nội), ở đâu (biểu, lý, tạng nào)? Trục bao lâu, bổ thế nào? Đông y dạy “phòng trị kiêm thi” – trục hàn ngoài thì phát hãn, trong thì ôn bổ, nhưng luôn dưỡng khí huyết. Em mong mọi người khỏe từ gốc, dương khí ấm áp, hàn chạy mất dép! Thấy bài này hữu ích, cô bác anh chị chia sẻ cho nhiều người nhé – có gì thắc mắc cứ nhắn em nha!
P/s nguồn sưu tập
