24/02/2022
“PHÁT TRIỂN TỐT” là như thế nào trong giai đoạn 0 – 5 tuổi?
Trong bộ môn tâm lý học phát triển, sự phát triển tối đa của một con người, từ giai đoạn sơ sinh cho đến khi trưởng thành, già đi và cả đến cuối đời, phải luôn luôn bao gồm 4 mảng: Thể chất, Nhận thức, Cảm xúc và Xã hội. Bất kỳ sự thiếu hụt nào ở một trong 4 mảng trên, đều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm lý lẫn thể chất của từng cá nhân về lâu dài.
Là cha mẹ, có lẽ chúng ta không ít lần đã được nghe qua cụm từ “Đảm bảo cho sự phát triển tối đa của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ” – tức có nghĩa là ngay từ khi con ra đời, ngoài việc đảm bảo sự phát triển Thể chất cho con, bố mẹ đã cần phải hỗ trợ con phát triển thêm cả 3 mảng kỹ năng: Nhận thức, Cảm xúc và Xã hội.
Mình rất băn khoăn khi có không ít các phụ huynh trẻ hay nhắn tin cho mình và chia sẻ là: “Chị ơi, con em đã 8 tháng rồi mà ít khi được đi ra ngoài chơi lắm, vì ông bà sợ cháu gió máy ốm bệnh. Ông bà cứ bảo là “bé tí biết cái gì mà đi đâu””. Thật sự, cái câu mình không thích nghe nhất là: “Trẻ con bé tí thì biết cái gì!?”. Có cách nào để “thủ tiêu” cho câu nói này tuyệt chủng không các bố các mẹ?
Đảm bảo cho sự phát triển tối đa của con không phải là để biến con thành thiên tài, mà là tạo một nền tảng vững chắc, đúng đắn để con lớn lên trở thành một người khỏe mạnh, có học thức, văn minh, biết cách cách cư xử, có sự tự tin, lòng tự trọng và tính tự lập cao trong suốt cuộc đời trưởng thành của con.
Mình chia sẻ một vài gạch đầu dòng những kỹ năng cụ thể trong từng mảng phát triển ở giai đoạn 0-5 năm đầu đời, để phụ huynh tham khảo và lưu tâm hỗ trợ con.
THỂ CHẤT
Vòng đầu, chiều cao, và cân nặng: quy chiếu theo chuẩn trung bình của WHO hoặc CDC
Chế độ dinh dưỡng đúng khoa học và phù hợp với từng giai đoạn phát triển
Tăng cường sức đề kháng, phòng tránh các bệnh truyền nhiễm và các chấn thương từ sinh hoạt hàng ngày
Phát triển trí tuệ thông qua việc kích thích các giác quan (sờ chạm, nghe, nhìn, nếm, ngửi)
Kỹ năng vận động thô: nhấc đầu, lật, lẫy, bò, trườn, ngồi, đứng, đi, chạy, nhảy, leo trèo, ném và đá bóng, đạp xe…
Kỹ năng vận động tinh: cầm nắm, bốc nhón, cầm thìa / nĩa, cầm bút tập từ nghuệch ngoạc đến vẽ, viết, tự phục vụ bản thân, vệ sinh cá nhân…
2. NHẬN THỨC
Phản xạ với các kích thích từ môi trường bên ngoài, hứng thú muốn tìm tòi và khám phá môi trường xung quanh
Kỹ năng quan sát, bắt chước và giải quyết vấn đề.
Biết chơi đóng vai, giả vờ
Khả năng tập trung chú ý, trí nhớ
Phát triển từ vựng, ngôn ngữ, giao tiếp và diễn đạt bằng lời nói, hình thành cấu trúc câu nói đúng ngữ pháp và ngữ nghĩa
Nhận biết được chữ nghĩa, khái niệm về đếm số, hình dạng, khối lượng, kích thước của đồ vật
3. CẢM XÚC
Cảm giác an tâm, an toàn và tin tưởng môi trường và mọi người xung quanh
Thể hiện và hiểu được các cảm xúc cơ bản nhất của bản thân: hạnh phúc vui mừng, tức giận, buồn, sợ hãi; đến các cảm xúc nâng cao hơn: thích thú, ngạc nhiên, chán ghét.
Học cách điều tiết và kiểm soát cảm xúc của bản thân
Hiểu và có thể tương tác được với tính khí bẩm sinh của con
Sự nhận thức về bản thân như là một cá thể độc lập, thể hiện được suy nghĩ và mong muốn riêng
4. XÃ HỘI
Nhận biết được và có phản hồi với cảm xúc của người đối diện
Phát triển sự gắn kết bền vững và lành mạnh với những người thân yêu nhất
Khả năng kết bạn ở trường mầm non. Tương tác với bạn bè đồng trang lứa, anh chị em trong gia đình
Nhận thức cơ bản về đạo đức và hành vi: phân biệt đúng – sai, điều nên và không nên làm trong các tương tác xã hội.
Ý thức về cách hành xử phù hợp với văn hoá, xã hội, sự văn minh…
Bắt đầu có sự nhận thức về giới tính
Sơ sơ các gạch đầu dòng vô tổng quát để chia sẻ với các phụ huynh có con trong độ tuổi từ 0-5.
