11/12/2025
GIẢI MÃ TRIỆU CHỨNG VIÊM XOANG THEO THỂ BỆNH CỦA YHCT
Cô bác anh chị thân mến,
Thực ra, trong Y học cổ truyền (YHCT), viêm xoang (thường được gọi là Tỷ uyên/Tỵ uyên) không chỉ đơn thuần là cái mũi bị viêm. Mũi là cửa ngõ của tạng Phế, nhưng lại liên quan mật thiết đến các tạng phủ khác như Tỳ, Thận, Can... Mỗi người một cơ địa, một nguyên nhân khác nhau.
Hôm nay, Bác sĩ Phương sẽ giúp cô bác anh chị "giải mã" các triệu chứng mình đang gặp phải. Chúng ta sẽ đi từ Triệu chứng các cô bác anh chị thấy, đến Nguyên nhân gốc rễ và Hướng điều trị phù hợp nhé.
NHÓM 1: BỆNH MỚI PHÁT HOẶC ĐỢT CẤP (Do Ngoại Cảm)
Đây là giai đoạn bệnh thường đến nhanh, rầm rộ, liên quan nhiều đến yếu tố thời tiết (gió, lạnh, nhiệt).
1. Sợ gió, sợ lạnh, nước mũi trong
Triệu chứng nhận diện: Bệnh phát ra đột ngột. Bị nghẹt mũi, chảy nước mũi trong (sau có thể chuyển đục), hắt hơi liên tục. Đặc biệt là cảm giác sợ gió, sợ lạnh, đau đầu, rêu lưỡi trắng mỏng.
Đây là thể Phong Hàn Phạm Phế.
Lý giải: Hiểu đơn giản là "gió lạnh tấn công phổi". Khi sức đề kháng (chính khí) giảm, gió lạnh xâm nhập vào đường hô hấp, làm phổi bị bó lại, khí không thông nên sinh ra nghẹt mũi, chảy nước.
Nguyên tắc điều trị: Cần phải "Sơ phong, tán hàn, tuyên phế". Tức là dùng thuốc ấm nóng để đẩy khí lạnh ra ngoài, làm thông thoáng đường thở.
2. Sốt, nước mũi vàng, đau đầu nhiều
Triệu chứng nhận diện: Cũng phát bệnh nhanh nhưng kèm theo cảm giác nóng trong người (phát nhiệt), sợ lạnh ít nhưng sợ nóng nhiều. Nước mũi đặc dính, màu vàng hoặc trắng đục. Họng có thể đau, ho khạc đờm, lưỡi đỏ.
Đây là thể Phong Nhiệt Phạm Phế.
Lý giải: Lúc này tà khí không còn là "hàn" (lạnh) nữa mà đã hóa "nhiệt" (nóng). Hoặc do gió nóng tấn công trực tiếp. Nhiệt hun đốt tân dịch làm nước mũi cô đặc lại, chuyển màu vàng.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Sơ phong, thanh nhiệt, tuyên phế". Phải dùng các vị thuốc mát để hạ nhiệt, tiêu viêm và đẩy gió độc ra ngoài.
NHÓM 2: BỆNH NẶNG, DỊCH ĐẶC, CÓ MÙI (Do Thấp Nhiệt/Đàm)
Đây là nhóm bệnh thường gây khó chịu nhất về mặt sinh hoạt và giao tiếp do dịch mũi nhiều và có mùi.
1. Đầu nặng như đeo đá, nước mũi tanh, choáng váng
Triệu chứng nhận diện: Nước mũi trắng đục, lượng rất nhiều, mùi tanh. Đặc điểm nổi bật là cảm giác nặng đầu, mắt mũi tối sầm, choáng váng âm u, ngực tức.
Đây là thể Đàm Trọc Trở Phế.
Lý giải: "Đàm" là sự tích tụ của chất dịch bẩn, kết dính. "Trọc" là sự đục, bẩn. Đàm trọc gây tắc nghẽn đường lên não và mũi, khiến đầu óc không tỉnh táo, dịch mũi nhiều và nhớt.
Nguyên tắc điều trị: Phải "Kiện tỳ, hóa đàm, trừ thấp". Tức là làm mạnh hệ tiêu hóa để triệt tiêu nguồn sinh đàm, đồng thời dùng thuô'c tiêu đàm mạnh.
2. Dịch mũi vàng đậm, hôi, miệng khát, táo bón
Triệu chứng nhận diện: Mũi nghẹt cứng, dịch chảy ra vàng đục, lượng nhiều và hôi. Kèm theo đó là triệu chứng toàn thân rất "nóng": Sốt, không sợ lạnh, khát nước, hơi thở hôi, tiểu vàng sậm, đại tiện táo bón.
Đây là thể Vị Nhiệt Ủng Thịnh.
Lý giải: Do ăn uống nhiều đồ cay nóng, rượu bia tích tụ nhiệt ở dạ dày (Vị). Đường kinh Vị chạy qua vùng mũi, nên nhiệt từ dạ dày bốc thẳng lên mũi gây sưng viêm, mủ vàng và hôi.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Thanh vị, tả hỏa, giải độc". Phải làm mát dạ dày, thông đại tiện để dẫn nhiệt ra ngoài.
3. Dịch mũi xanh vàng, đắng miệng, dễ cáu gắt
Triệu chứng nhận diện: Dịch mũi đặc dính, màu vàng xanh, mùi tanh hôi. Kèm theo đau đầu dữ dội, miệng đắng, họng khô, ù tai, ngực sườn đầy tức, tâm tính thay đổi (dễ nổi nóng, bực bội).
Đây là thể Can Đởm Thấp Nhiệt.
Lý giải: Gan (Can) và Mật (Đởm) bị uất ức, sinh nhiệt kết hợp với thấp (độ ẩm xấu). Can hỏa bốc lên trên thiêu đốt vùng mũi xoang. Thể này thường gặp ở người hay căng thẳng, stress kéo dài.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Thanh can, lợi đởm, trừ thấp". Phải làm mát gan, giải tỏa uất ức và trừ thấp nhiệt.
NHÓM 3: BỆNH MÃN TÍNH, CƠ THỂ SUY NHƯỢC (Do Hư Chứng)
Đây là nhóm bệnh nhân "bị quanh năm", cứ thay đổi thời tiết là bị, người lúc nào cũng mệt mỏi. Nguyên nhân do nội lực cơ thể đã yếu.
1. Hay cảm vặt, sợ gió, hụt hơi
Triệu chứng nhận diện: Nước mũi trắng dính hoặc trong loãng, chảy không ngừng. Mũi nghẹt lúc tăng lúc giảm, ngửi kém. Người bệnh rất dễ bị cảm, sợ gió, sợ lạnh, hơi thở ngắn, mệt mỏi, nói nhỏ, tự đổ mồ hôi.
Đây là thể Phế Khí Hư.
Lý giải: Phế khí (năng lượng của phổi) đóng vai trò như lá chắn bảo vệ bên ngoài (Vệ khí). Khi Phế khí hư, lá chắn này thủng, gió máy dễ xâm nhập gây bệnh tái đi tái lại.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Ôn bổ phế khí, cố biểu". Tức là bồi bổ phổi, làm ấm phổi và củng cố lớp bảo vệ bên ngoài.
2. Ăn kém, đi ngoài lỏng, chân tay rã rời
Triệu chứng nhận diện: Nước mũi trắng dính, nghẹt nhiều, giảm khứu giác. Nhưng triệu chứng toàn thân lại nổi bật ở đường tiêu hóa: Ăn ít, bụng chướng, đi ngoài phân lỏng sệt, chân tay uể oải, sắc mặt vàng vọt.
Đây là thể Tỳ Khí Hư.
Lý giải: Tỳ (lá lách/hệ tiêu hóa) là nguồn sinh hóa khí huyết. Tỳ hư thì không nuôi dưỡng được Phế (theo ngũ hành Thổ sinh Kim). Tỳ hư sinh đàm thấp, đàm thấp dồn lên mũi gây viêm xoang dai dẳng.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Kiện tỳ, ích khí, thăng dương". Phải tập trung bồi bổ hệ tiêu hóa thì bệnh xoang mới hết được.
3. Chân tay lạnh buốt, tiểu đêm, co ro
Triệu chứng nhận diện: Nước mũi trong loãng như nước lã, chảy liên tục. Hễ gặp gió lạnh là hắt hơi, ngứa mũi dữ dội. Người bệnh luôn thấy lạnh, chân tay lạnh, co ro, tinh thần ủ rũ, tiểu đêm nhiều lần.
Đây là thể Thận Dương Hư
Lý giải: Thận là gốc của cơ thể. Thận dương hư là ngọn lửa sự sống bị yếu, không sưởi ấm được cơ thể và Phế. Đây là thể bệnh mãn tính sâu, thường gặp ở người cao tuổi hoặc người bệnh lâu ngày.
Nguyên tắc điều trị: Cần "Ôn bổ thận dương, nạp khí". Phải dùng các vị thuô'c ấm nóng mạnh để vực dậy dương khí của thận.
Cô bác anh chị thấy đấy, cùng là viêm xoang nhưng:
- Người Vị nhiệt thì cần thanh nhiệt, uống thuô'c mát.
- Người Thận dương hư lại cần ôn bổ, uống thuô'c ấm nóng.
Nếu dùng sai (ví dụ người đang hàn lạnh mà lại uống thuô'c mát, hoặc người đang nhiệt mà uống thuô'c bổ nóng) thì bệnh không những không khỏi mà còn nặng thêm.
Viêm xoang nếu để lâu ngày không chỉ gây đau đầu, mất ngủ mà còn có thể biến chứng sang mắt, tai và đường hô hấp dưới.
Nếu cô bác anh chị đang có những triệu chứng kể trên và phân vân chưa biết mình thuộc thể bệnh nào, hoặc đã điều trị nhiều nơi chưa đỡ, liên hệ để Bác sĩ Phương thăm khám trực tiếp, tư vấn - giải đáp và kê đơn phù hợp nhất với cơ địa của mình.
Đừng để viêm mũi, viêm xoang kéo dài - bỏ qua thời gian vàng điều trị!
TTUT, Bác sĩ Lê Phương