26/04/2025
Hôm nay hay tin một người bệnh HIV qua đời, xin chia sẻ đôi dòng tâm sự từ cô Hương - Chủ tịch hội đồng trường đại học Y Hà Nội - người đã dành gần hết thanh xuân vì những người yếu thế.
"Hành lang bệnh viện Bạch Mai, một trưa hè oi ả hơn ba mươi năm trước, một nhóm sinh viên Y túm tụm rì rầm trao đổi, những ánh mắt tò mò, ái ngại hướng về một ô cửa kính nhỏ – nơi bên trong có một bệnh nhân AIDS.
Căn phòng lặng như tờ. Một người đàn ông gầy giơ xương, da bọc lấy hộp sọ, ánh mắt mờ đục, thất thần nhìn vào khoảng không. Cơ thể ông phủ đầy những vết lở loét, đôi tay yếu ớt cố bám vào thành giường như để níu lấy chút sự sống mong manh. Không có người nhà, không có ai bên cạnh, chỉ có tiếng thở dốc nặng nề và những ánh mắt e dè từ bên ngoài.
Bên ngoài cửa, các sinh viên thì thầm sợ hãi. Một số người lùi lại, bất giác tránh xa ô cửa kính dù biết rằng HIV không lây qua không khí. Dù đã được học về bệnh này, nỗi sợ vẫn len lỏi trong lòng họ – nỗi sợ về một căn bệnh không thuốc chữa, một cái chết chậm rãi và bị xã hội kỳ thị, ruồng bỏ.
Bác sĩ Kính, giáo viên hướng dẫn, gõ nhẹ lên ô cửa kính, giọng trầm xuống: "Các em, đây không chỉ là một bệnh nhân. Đây là một con người, cũng như bao người khác. Chúng ta đến đây để hiểu, để chữa trị – không phải để phán xét hay sợ hãi…" Những lời ấy trôi lơ lửng trong không gian đặc quánh…
Như bao sinh viên Y khác, tôi mơ ước làm bác sĩ ở các bệnh viện lớn như Việt Đức, Bạch Mai, Xanh Pôn, Phụ Sản, Nhi Trung Ương… Vào khoảnh khắc ấy, khi cùng bạn bè đẩy cửa bước vào phòng bệnh của một trong những bệnh nhân AIDS đầu tiên của Việt nam, tôi không bao giờ ngờ rằng đó là bước đầu tiên của một hành trình dài hơn ba thập kỷ gắn bó với công cuộc phòng chống HIV/AIDS.
Trong hành trình ba mươi năm ấy, tôi đã chứng kiến vô vàn số phận đau thương bị HIV/AIDS cướp đi tất cả: tương lai, nhân phẩm, gia đình. Những bệnh nhân bị xa lánh, ghẻ lạnh, tự chăm sóc lẫn nhau trong những căn phòng nhớp nhúa…Những em nhỏ khóc vì tủi thân và oan ức trước sự ghẻ lạnh, hắt hủi của xã hội khi trót sinh ra mang trong mình mầm bệnh HIV…
Covid-19 bùng nổ, chúng ta chứng kiến những hình ảnh đau lòng: bệnh nhân không có người thân bên cạnh, những thi thể bị gói sơ sài trong tấm chiếu trước khi mang đi chôn. Nhưng ít ai biết rằng, đã có một thời, nhiều bệnh nhân AIDS cũng ra đi như vậy – lặng lẽ, cô độc, không một vòng tay tiễn biệt.
Nhưng không như Covid, một căn bệnh mà chỉ chưa đầy hai năm thế giới đã tìm ra Vacxin, đã 45 năm kể từ ngày phát hiện ca bệnh HIV/AIDS đầu tiên, thế giới chưa thể tìm ra được Vacxin cho HIV/AIDS, bất chấp những nỗ lực và nguồn lực khổng lồ dồn vào các công ty dược phẩm lớn, các viện nghiên cứu, các trường đại học hàng đầu Âu, Mỹ…
Nhưng kể cả trong những đêm đen thăm thẳm nhất, vẫn luôn có những bàn tay chìa ra!
Đó là những bác sĩ, y tá, cán bộ y tế từ Trung ương đến xã phường, thôn bản, những tình nguyện viên… những người đã không ngần ngại chìa tay nắm lấy những bàn tay mà người khác kinh sợ, né tránh… Họ nhẹ nhàng lau từng vết thương, thì thầm những lời động viên với những bệnh nhân đang trong tận cùng cô đơn và tuyệt vọng… chiến đấu cùng bệnh nhân tới giây phút cuối cùng.
Đó là những bệnh nhân đồng đẳng, những người đã đứng dậy từ vực thẳm để trở thành ngọn đèn soi đường cho người khác. Họ đi đến từng xóm nghèo, từng mái hiên đầy bóng tối, mang theo nỗi đau từ bi kịch của đời mình để thắp lên niềm tin và hy vọng.
Có những năm tháng, chúng tôi phải vận động từng đồng tài trợ, phải đấu tranh giành lấy từng viên thuốc, từng cơ hội sống cho bệnh nhân. Hành trình phòng chống HIV/AIDS không chỉ là một cuộc chiến y tế, mà còn là một cuộc chiến xã hội. Chúng tôi đã đấu tranh với những thành kiến dai dẳng, những ác cảm cực đoan, những nỗi sợ hãi vô hình để đưa bệnh nhân HIV/AIDS từ bóng tối của đớn đau và kỳ thị, trở về với ánh sáng của cuộc sống. HIV/AIDS, từ chỗ là một án tử treo lơ lửng trên đầu bệnh nhân, dần trở thành một căn bệnh có thể kiểm soát, có thuốc điều trị. Những con người từng bị kỳ thị, xa lánh, trở lại là những người có quyền được sống, được yêu thương, được có gia đình, sinh con và hòa nhập xã hội.
Sau hơn ba thập kỷ nỗ lực không ngừng, Việt Nam đã đạt được những thành tựu ấn tượng trong phòng, chống HIV/AIDS. Số ca nhiễm mới giảm 60% so với năm 2010, vượt xa mức giảm trung bình của khu vực và thế giới. Hơn 97% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, giúp ngăn chặn tiếp tục lây truyền. Chương trình Methadone giúp hàng chục nghìn người cai nghiện và giảm nguy cơ lây nhiễm. Tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con giảm từ 30% xuống dưới 1,9%. Công tác phòng chống HIV/AIDS giúp ngăn chặn bệnh cho một phẩy hai triệu người, giúp giảm tử vong cho hai trăm nghìn người… Nhờ sự hỗ trợ quốc tế to lớn từ UNAIDS, WHO, WB, ADB, GF, DFID, JICA, PEPFAR, CDC, USAIDS, FHI, PATH, AHF, .... Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những quốc gia có mô hình phòng, chống HIV/AIDS hiệu quả nhất thế giới, được nhiều tổ chức quốc tế chọn làm mô hình để các quốc gia khác học hỏi và áp dụng.
Điều tôi tự hào nhất, không hẳn là những thành quả của ngành, mà là ngọn lửa trong mỗi con người nơi đây. Tôi đã được sát cánh bên những con người kiên cường quả cảm, với sự cống hiến tận tâm tận lực, lòng trắc ẩn, sự thấu hiểu và kiên trì không mệt mỏi, tinh thần đoàn kết và niềm tin không gì lay chuyển nổi… Những người đồng nghiệp ấy – những chiến binh thầm lặng và quả cảm ấy, với tôi còn hơn cả chiến hữu, chí cốt… đó là những người anh em ruột thịt, đã kề vai sát cánh cùng tôi qua ba mươi năm thăng trầm, đầy cam go và thử thách. Giờ đây, khi rời cương vị này, tôi tin tưởng rằng, tinh thần ấy, ngọn lửa ấy vẫn sẽ được giữ gìn, tiếp nối, và sẽ theo chúng tôi đi tới bất kỳ nơi đâu.
Tôi đã may mắn được dẫn dắt bởi những người thầy, những vị Lãnh đạo Bộ, lãnh đạo Chính phủ đầy tận tâm và tràn đầy nhiệt huyết… được có cơ hội dành cả tuổi trẻ, niềm đam mê và trái tim cho công tác phòng chống HIV/AIDS. Rời khỏi vị trí này, tôi mang theo trong tim ngọn lửa ấp ủ hơn ba mươi năm tuổi thanh xuân. Tôi mong rằng, bất cứ khi nào cần, chúng ta vẫn sẽ lại đoàn kết sát cánh bên nhau, như những ngày đã qua.
Với tất cả tình yêu thương, lòng biết ơn, và sự kính trọng!”