07/08/2025
TIẾT LẬP THU - TIẾT KHỞI ĐẦU CỦA VÒNG TUẦN HOÀN VŨ TRỤ
Lập thu là gì?
“Lập” nghĩa là thời điểm đánh dấu, xác lập. “Thu” nghĩa là mùa thu. 禾 (hé) trong tiếng Trung nghĩa là cây mạ non, thêm 火 hỏa, tức là cây lương thực đã chín. Vì vậy, từ 秋 Thu ở đây có nghĩa là thu hoạch. Lập thu là thời điểm bắt đầu bước vào mùa thu, là mùa thu hoạch các loại nông sản, lương thực, ngũ cốc theo chu kỳ phát triển của cây hay chính là một giai đoạn quan trọng trong mùa vụ nông nghiệp.
Tiết Lập thu năm 2023 được bắt đầu từ ngày 08. 08 và kết thúc vào ngày 22. 08 dương lịch. Tại ngày đầu tiên bước vào tiết Lập thu, Mặt trời ở vị trí xích kinh 135 độ. Trong thực tế, thời điểm này Mặt trời dịch chuyển dần về phía đường Xích đạo và đi xuống phía Nam nên vì thế nửa cầu Bắc không còn ngả nhiều về phía Mặt trời, nên vì điều này có sự thay đổi về nhiệt độ, ánh sáng so với giai đoạn trước. Do nhận được lượng nhiệt độ và ánh sáng không còn như trước nên các hiện tượng đối lưu không khí khiến tiết trời oi bức, nóng nực, ngột ngạt không còn nữa nên tiết trời mát mẻ, dịu nhẹ, dễ chịu hơn. Thời điểm này tuy nửa cầu Bắc không còn nhận được lượng nhiệt độ và ánh sáng nhiều như trước nữa nhưng vẫn còn lượng nhiệt độ bức xạ được tích lũy từ trước của Trái đất nên thời tiết không quá lạnh lẽo, rét buốt. Kể từ thời điểm này lượng hơi nước, độ ẩm, lượng mưa giảm đi đáng kể. Khối không khí lục địa khô, lạnh bắt đầu hoạt động ở mức độ yếu. Nên vì điều này có lúc sẽ có cảm giác tiết trời se lạnh. Người ta còn gọi loại gió mùa thu là gió heo may. Lượng hơi nước giảm, bắt đầu đánh dấu thời gian bước vào mùa khô.
Trong quãng thời gian này diễn ra sự giao tranh giữa hai luồng không khí lục địa và đại dương, khối khí đại dương vẫn còn chiếm ưu thế, chúng có thể tạo nên những cơn bão, áp thấp nhiệt đới, nhất là ở những khu vực cận xích đạo như miền Nam Việt Nam. Thời điểm từ sau tiết Lập thu nhiều loài cây cối không hoạt động mạnh nữa, chúng kết hạt, phát tán hạt và bào tử để duy trì nhân rộng nòi giống. Nhiều loại cây lương thực, ngũ cốc cũng đã chín vàng, đợi thu hoạch. Và những người nông dân bước vào thời kỳ bận rộn của một mùa thu hoạch.
🍂🍁 Tại sao tháng 7 thường bị gọi là “Tháng cô hồn”?
Quan niệm dân gian cho rằng trong thời gian này, địa phủ mở cửa để những vong hồn về thăm gia đình. Những vong không có gia đình hoặc không được thờ cũng thì vất vưởng khắp nơi, trêu chọc hoặc gây tai họa cho con người vì thế dễ gây bệnh tật, tai ương và những điều không may mắn.
Trên thực tế, thời kỳ chuyển giao này khiến cho các lực tương tác trong vũ trụ cùng với điều kiện về độ ẩm, lượng mưa, hướng gió, ánh sáng đều có sự thay đổi. Mà những điều thay đổi trên con người không kịp thời thích ứng nên xử lý không chuẩn xác, dễ gặp tai nạn, bị bệnh, những chuyện không may, sức khỏe suy nhược. Đồng thời, trong một bối cảnh nhiệt độ, ánh sáng, lượng mưa, độ ẩm giảm, khối không khí lục địa phát sinh, âm khí tăng lên khiến cho tâm lý nhiều người trở nên u buồn vì vạn vật dần tiêu điều, tàn lụi, khó tập trung làm việc, dễ mắc bệnh, sức khỏe cũng kém đi.
🍂🍁 Tiết Lập thu có ý nghĩa như thế nào trong Đông y?
Tiết Lập thu được coi là Tiết khí khởi đầu cho quá trình vận động tròn trong tự nhiên (Viên vận động). Vào thời điểm này, xuất hiện dạng áp lực vô hình, ép nhiệt lượng trên mặt đất, giáng xuống thổ. Tương tác với sự biến đổi của trời đất, vạn vật bao gồm cả con người cũng bắt đầu thu năng lượng vào trong. Cây cối, động vật giảm dần hoạt động mà kết hạt, tạo củ, hoặc tích lũy năng lượng để chuẩn bị nghỉ đông. Dương khí trên cơ thể con người bước vào trạng thái thu vào trong, không còn sự hoạt bát, năng động như những ngày hè nữa mà thay vào đó trở nên trầm lặng hơn, cảm xúc thời gian này dễ buồn rầu, u uất, ứng với tính Kim trong Ngũ hành. Mặt khác, ở tiết khí này, nhờ tính thu của vũ trụ, độ ẩm không khí cũng bị thu lại, giảm dần, như vậy cây cối cũng khô héo, lá bắt đầu rơi rụng, mặt đất xuất hiện các vết khô nứt. Con người cũng tương tự, bắt đầu từ tiết khí này, biểu hiện khát nước, khô mũi, khô môi, khô da, rụng tóc trở nên phổ biến hơn. Đặc biệt, do hanh khô khiến chức năng của Phế tạng suy yếu nên đây là thời điểm dễ mắc các bệnh về hô hấp như cảm cúm, viêm phổi, ho, hen suyễn...
Vì vậy từ cổ chí kim, các bậc tiền bối trong Đông y đã đưa ra những phương thức dưỡng sinh phù hợp để con người thích nghi với sự vận hành của vũ trụ. Cụ thể trong tiết Lập thu cần chú ý những điểm như sau:
Các điểm cần chú ý:
🕰 Ngủ sớm dậy sớm: Ngủ sớm là hoạt động thuận theo quy luật tự nhiên, giúp cơ thể thu liễm dương khí, dương khí sẽ được bảo tồn vào trong sớm, chuẩn bị nguyên liệu tích lũy, dự phòng cho mùa đông. Hoạt động dậy sớm có thể giúp khai triển được Phế khí để bắt đầu ngày mới, tránh dương khí bị thu vào quá độ, gây mệt mỏi, uể oải. Đồng thời thói quen ngủ sớm, dậy sớm cũng góp phần giúp giảm thiểu cơ hội hình thành các cục đông máu, giảm thiểu nguy cơ tai biến và các bệnh tim mạch nguy hiểm khác. Thông thường bước vào Lập thu nên đi ngủ lúc 9-10h, dậy lúc 5 - 6h sáng là phù hợp.
🏋🏻♀️⛹️♀️ Không vận động quá sức: Do dương khí cần được thu vào trong vì vậy không nên vận động mạnh hay quá sức. Đặc biệt chú ý, hạn chế các hoạt động thể thao ra nhiều mồ hôi sau 9h tối để tránh hao tổn dương khí.
💦 Uống đủ nước: Khô (táo) chính là chủ khí của mùa thu, để tránh các triệu chứng khô da, môi, mặt thậm chí gây các bệnh ở phổi (Phế tạng), cần bổ sung đủ nước cho cơ thể.
Nên ăn gì?
🍈🥝 Lê, Hoài sơn, Ngân nhĩ, Tổ yến, mật ong: Tư âm nhuận phế, bảo vệ và tăng cường chức năng của Phế tạng, giảm thiểu cơ hội phát sinh các bệnh hô hấp.
🍊🍅 Rau quả vị chua Quýt, cam, cà chua...: Hỗ trợ quá trình thu liễm dương khí của cơ thể, giúp Phế tạng thu liễm, giáng khí tốt hơn, tăng cường chức năng của Phế tạng. Tuy nhiên không nên ăn quá nhiều, tránh ảnh hưởng chức năng tiêu hóa, đồng thời nếu thu liễm quá nhiều, người dễ mệt mỏi.
🍠🥬 Rau quả nhiều chất xơ khoai lang, đậu bắp, : Mùa thu do thời tiết hanh khô, cơ thể thiếu nước nên hiện tượng táo bón khá phổ biến. Do đó cùng với việc bổ sung đầy đủ nước, cần bổ sung thêm các loại rau củ nhiều chất xơ để giúp chức năng tiêu hóa, bài chất thải ra ngoài thuận lợi hơn.
🌟 Tác động huyệt vị🌟
• 👉 Đại chùy: Điểm hội tụ của 3 đường kinh dương và mạch đốc. Tiến hành hơ ngải huyệt Đại chùy có tác dụng nâng cao sức đề kháng; Chích máu huyệt Đại chùy có thể tả nhiệt, tiêu viêm, giúp phòng chống các chứng bệnh nhiệt, táo gây bệnh Phế tạng.
• 👉 Quan nguyên: 《Biển Thước tâm thư》 có viết: “Hạ Thu giao thời, tức chước Quan Nguyên can trụ, cửu cửu bất úy hàn thử”, tức là lúc giao mùa Hạ Thu (tức Lập thu), hơ ngải huyệt Quan Nguyên, sẽ không sợ bị nhiễm các bệnh do hàn tà, thử tà gây nên. Huyệt Quan Nguyên không những có thể sơ thông kinh lạc, bổ dương, mà còn hòa huyết lí khí… Nếu không tiện hơ ngải có thể dùng phương pháp xoa nóng tay rồi xoa đều theo chiều kim đồng hồ quanh huyệt nhiều lần cũng có tác dụng tương đương.
• 👉 Phế du: Huyệt vị quan trọng trong điều trị các bệnh về Phế tạng như: ho, khó thở, hen suyễn, các bệnh truyền nhiễm liên quan. Thông thường có thể sử dụng liệu pháp hơ ngải, chích máu hoặc châm cứu để tác động.
• 👉 Đản trung: Mộ huyệt của Tâm bào kinh, có tác dụng trong các bệnh về hô hấp như đau thắt ngực, khó thở, ho, hen suyễn, thở ngắn hoặc khó thở, ho ra máu hoặc viêm phổi… Thông thường dùng liệu pháp hơ ngải (bổ) hoặc châm cứu (tả) để tác động.
Trên đây là những kiến thức về Tiết khí Lập Thu để mọi người có cái nhìn tổng quan và khoa học về vận động tự nhiên và khí huyết cơ thể trong thời gian này. Hi vọng chia sẻ này sẽ giúp bạn linh động hơn trong bảo vệ sức khoẻ sức khoẻ bản thân và gia đình.
Chúc mọi người sức khỏe!