27/03/2025
(Bài số 23) Chuỗi bài viết chuyên môn về Phương pháp Guasha
Cổ vai khó chịu, tại sao phải bắt đầu từ việc khai thông kinh tiểu trường?
🍀☘️🍀Vấn đề cổ vai là "tiêu chuẩn đi kèm" của hầu hết người hiện đại. Một khi mắc phải, nhẹ thì đau, nhức mỏi, căng tức vùng cổ và vai; nặng thì tê tay, chóng mặt, choáng váng, thậm chí có thể đánh trống ngực và hồi hộp.
Nhiều người thường hỏi rằng sau khi điều trị, các triệu chứng khó chịu biến mất, nhưng nếu ngừng một thời gian thì cơn đau lại tái phát.
Vấn đề cổ vai khá dai dẳng và khó trị dứt điểm. Trong những trường hợp như vậy, tôi thường khuyên họ không nên chỉ tập trung chữa triệu chứng đau ở đâu thì chữa ở đó, mà hãy chú ý hơn đến vấn đề ở kinh tiểu trường.
🍀🍀☘️Tại sao khi đau vai gáy lại phải xem xét vấn đề ở kinh Tiểu Trường?
Theo quan điểm của y học cổ truyền, kinh Tiểu Trường và tâm có mối quan hệ biểu lý, khí huyết tương thông với nhau. Kinh Tiểu Trường thuộc hành Hỏa, mang tính Dương, và đảm nhận hai chức năng chính: tiếp nhận và tiêu hóa thức ăn, cũng như phân biệt và hấp thụ tinh chất, đào thải cặn bã.
🍀🍀🍀1. Chức năng tiếp nhận và tiêu hóa
Kinh Tiểu Trường giống như một chiếc "bình chứa" tinh vi, có nhiệm vụ tiếp nhận thức ăn đã được dạ dày sơ chế và đưa xuống dưới. Thức ăn này cần lưu lại trong kinh Tiểu Trường một thời gian nhất định để tiếp tục quá trình tiêu hóa. Có thể hình dung kinh Tiểu Trường như một phân xưởng chế biến trong nhà máy, nơi nguyên liệu được xử lý tinh vi để chuẩn bị cho quá trình hấp thu dinh dưỡng tiếp theo.
🍀🍀🍀2. Chức năng phân biệt và hấp thu:
Kinh Tiểu Trường không chỉ tiếp tục tiêu hóa thức ăn mà còn đóng vai trò như một “nhân viên phân loại”. Nó hấp thu phần tinh túy (dinh dưỡng) và truyền đến Tỳ để cung cấp dưỡng chất cho cơ thể. Đồng thời, phần cặn bã của thức ăn sẽ được đưa xuống Đại Trường để tạo thành phân, còn phần nước sẽ được Thận khí hóa, thẩm thấu vào Bàng Quang để hình thành nước tiểu, giúp duy trì quá trình trao đổi chất của cơ thể.
🍀🍀🍀Hai chức năng quan trọng này phụ thuộc rất nhiều vào sự dồi dào của Dương khí ở kinh Tiểu Trường. Các nghiên cứu y học hiện đại cũng chứng minh rằng Tiểu Trường là một trong những cơ quan tiêu hóa lớn nhất của cơ thể, và các enzyme tiêu hóa bên trong nó chính là chất xúc tác cho phản ứng hóa học của thức ăn. Những enzyme này chỉ có thể hoạt động tốt trong điều kiện nhiệt độ thích hợp (37℃ - 40℃), điều này gián tiếp cho thấy tầm quan trọng của
Dương khí đối với kinh Tiểu Trường.
🍁🍂🍂Dương khí của kinh Tiểu Trường dễ bị tổn thương ở người hiện đại
Với sự thay đổi trong lối sống, nhiều thói quen không tốt của con người hiện đại đang âm thầm làm hao tổn Dương khí của kinh Tiểu Trường.
Việc ăn quá nhiều đồ lạnh như kem, nước đá; mặc quần áo hở bụng, đặc biệt là không giữ ấm vùng bụng vào mùa lạnh; hay thường xuyên ngồi trong môi trường điều hòa với nhiệt độ thấp – tất cả những điều này đều khiến Dương khí của kinh Tiểu Trường dần cạn kiệt.
Đối với kinh Tiểu Trường vốn thuộc Hỏa, mang tính Dương, Dương khí đóng vai trò như nguồn động lực giúp cơ quan này vận hành trơn tru. Khi Dương khí suy yếu, kinh Tiểu Trường giống như một cỗ máy thiếu năng lượng, không thể hoạt động bình thường, từ đó dẫn đến hàng loạt vấn đề về sức khỏe.
🍀🍀🍀Mối quan hệ giữa kinh Tiểu Trường và vùng cổ vai🍀🍀🍀
Về vấn đề cổ vai, Tây y và Đông y có cách nhìn nhận rất khác nhau. Tây y cho rằng đây là vấn đề về xương khớp, trong khi Đông y cho rằng đây là vấn đề về kinh lạc. Sự khác biệt trong nhận thức dẫn đến sự khác biệt trong phương pháp điều trị:
🍁🍁🍁Tây y chủ yếu tập trung vào việc điều chỉnh cấu trúc xương, nhưng điều này đôi khi có thể khiến tình trạng càng trở nên phức tạp.
🍁🍁🍁Đông y lại chú trọng vào việc khai thông kinh lạc. Khi kinh lạc thông suốt, khí huyết lưu thông tốt thì các triệu chứng như đau nhức, cứng cổ, tê bì, thậm chí chóng mặt, hoa mắt, tức ngực… cũng sẽ tự nhiên thuyên giảm.
Tuy nhiên, có một điều quan trọng cần lưu ý: nếu chỉ tập trung khai thông kinh lạc vùng cổ vai thì chưa đủ, bởi kinh lạc chi phối vùng này không nằm trực tiếp tại cổ vai mà lại chạy dọc theo mặt ngoài của hai cánh tay. Đó chính là kinh Tiểu Trường!
Hàn có tính thu dẫn và ngưng trệ. Khi tà khí hàn xâm nhập vào kinh Tiểu Trường, kinh lạc sẽ bị bế tắc, khí huyết không lưu thông, khiến vùng từ bả vai đến bên cổ bị thiếu hụt khí huyết. Kết quả là cơ bắp trở nên căng cứng, co rút, giống như lớp đất đóng băng không được ánh nắng mặt trời sưởi ấm.
Cần biết rằng tên đầy đủ của kinh Tiểu Trường là Thủ Thái Dương Tiểu Trường kinh. Chữ “Thái Dương” có nghĩa là nơi dương khí thịnh nhất. Hãy thử tưởng tượng, một khu vực vốn cần nhiều dương khí nhất lại trở nên lạnh lẽo, thì hàng loạt vấn đề phiền toái chắc chắn sẽ kéo đến.
Vì vậy, nói một cách đơn giản, dù là xoa bóp, cứu ngải hay guasha, nếu chỉ tập trung vào vùng cổ vai thì chưa đủ. Điều cốt lõi là phải khai thông kinh Tiểu Trường!
Vùng cổ vai – Chủ yếu tác động sâu vào 3 huyệt: Kiên Tỉnh, Cảnh Giáp Tích, Đại Chùy
1. Kiên Tỉnh (肩井)
Trên cơ thể con người có một "miệng giếng", và Kiên Tỉnh chính là miệng giếng đó. Muốn cơ thể từ trên xuống dưới được thư giãn, thông suốt thì phải thường xuyên “làm sạch” giếng này.
Chúng ta thường có thói quen bóp vai để giảm mệt mỏi, thực chất hành động này đã bao gồm phạm vi của huyệt Kiên Tỉnh.
2. Cảnh Giáp Tích (颈夹脊)
Huyệt Giáp Tích là một nhóm huyệt thuộc hệ kinh ngoài kinh mạch chính (ngoại kỳ huyệt), có tác dụng điều hòa khí của Đốc mạch và kinh Túc Thái Dương Bàng Quang, giúp giảm đau tại chỗ.
Đối với các vấn đề về cổ vai, nên chọn huyệt Giáp Tích từ đốt sống cổ C3 đến C6, nằm cách đường giữa cột sống khoảng 0,5 thốn về hai bên.
3. Đại Chùy (大椎)
Huyệt Đại Chùy, nằm ở một vị trí giao lộ quan trọng, đóng vai trò kết nối trên – dưới trong cơ thể.
Đặc biệt, Đại Chùy là nơi hội tụ của ba kinh Dương và Đốc mạch, nơi toàn bộ Dương khí trong cơ thể giao hội. Khi tác động sâu vào huyệt này (bằng cứu ngải, guasha...), ta giống như bật công tắc tổng cho Dương khí toàn thân.
Nếu Đại Chùy bị tắc, không chỉ khiến Dương khí không thể đi lên mà còn gây ứ trệ 7 kinh mạch quan trọng, gồm:
Kinh Đại Trường,
Kinh Tiểu Trường,
Kinh Tam Tiêu,
Kinh Vị,
Kinh Bàng Quang,
Kinh Đởm,
Đốc Mạch.
2. Khai thông kinh Tiểu Trường
Để khai thông kinh Tiểu Trường hiệu quả, điều quan trọng là tác động vào các huyệt dễ bị ứ trệ nhất. Dưới đây là 3 huyệt chính cần chú trọng:
1. Thiên Tông (天宗)
Theo “Châm Cứu Giáp Ất Kinh”, có câu: “Vai nặng, khuỷu tay và cánh tay đau không thể nhấc lên, huyệt Thiên Tông chủ trị”.
Những người có vấn đề về cổ vai khi ấn vào huyệt Thiên Tông thường sẽ cảm thấy đau nhức rõ rệt, thậm chí cơn đau lan tỏa ra xung quanh. Tác dụng chính của huyệt này là giúp phát sinh và tăng cường Dương khí.
2. Kiên Trinh (肩贞)
Kiên Trinh là một trong những huyệt dễ bị ứ trệ trên kinh Tiểu Trường. Khi huyệt này bị tắc nghẽn trong thời gian dài, khí huyết tại khu vực vai không thể lưu thông, dẫn đến đau cổ vai gáy. Vì vậy, Kiên Trinh là huyệt quan trọng trong điều trị đau vai.
Huyệt này chuyên trị đau vùng bả vai, tê bì cánh tay, khó cử động chi trên và các vấn đề liên quan đến vai.
3. Hậu Khê (后溪)
Hậu Khê là du huyệt của kinh Tiểu Trường, đồng thời là một trong Bát Mạch Giao Hội huyệt, có mối liên hệ trực tiếp với Đốc Mạch.
Huyệt này có tác dụng đặc biệt trong điều trị các chứng đau cứng vùng cổ gáy, đau lưng, co cứng ngón tay và cánh tay. Khi kinh Tiểu Trường bị tắc nghẽn, tác động vào huyệt Hậu Khê sẽ giúp khai thông khí huyết, giảm đau nhức hiệu quả.
Ngoài ra, kinh Tiểu Trường thuộc Trung Tiêu, có mối liên hệ mật thiết với Tỳ Vị. Khi Tiểu Trường bị hàn và Dương khí suy yếu, Dương khí của Tỳ, Vị và Thận cũng sẽ bị ảnh hưởng.
Vì vậy, nguyên tắc quan trọng trong việc xua tan hàn khí ở Tiểu Trường chính là bổ Dương cho Tỳ và Thận. Trong sinh hoạt hằng ngày, có thể xoa bóp hoặc cứu ngải các huyệt sau để hỗ trợ:
🍀Thần Khuyết (神阙) – nằm ở rốn, giúp ôn ấm Tỳ Vị, tăng cường Dương khí.
🍀Quan Nguyên (关元) – nằm dưới rốn 3 thốn, là huyệt trọng yếu bổ Thận Dương, tăng cường khí huyết toàn thân.
🌻🌻🌻Lang Thành🌻🌻🌻