17/09/2025
𝐁𝐚̣𝐧 𝐛𝐢𝐞̂́𝐭 𝐠𝐢̀ 𝐯𝐞̂̀ 𝐑𝐨̂́𝐢 𝐥𝐨𝐚̣𝐧 𝐧𝐡𝐚̂𝐧 𝐜𝐚́𝐜𝐡 𝐚́𝐢 𝐤𝐲̉ (𝐍𝐏𝐃)? 🧐
* Khi nghe đến từ "ái kỷ", chúng ta thường nghĩ ngay đến một người kiêu ngạo, nhưng thực tế, Rối loạn nhân cách ái kỷ (NPD) là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng và phức tạp hơn rất nhiều. Đây là một mô hình lan tỏa của sự tự cao tự đại, khao khát được ngưỡng mộ và thiếu sự đồng cảm. Tình trạng này thường bắt đầu từ giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành và tồn tại trong nhiều bối cảnh khác nhau. Theo ước tính, có khoảng 1-2% dân số Hoa Kỳ mắc chứng rối loạn này. Đây là một con số đáng để chúng ta tìm hiểu sâu hơn về những đặc điểm của NPD.
* Hôm nay, CAPE sẽ cùng bạn tìm hiểu về một chủ đề tâm lý học thường bị hiểu lầm: Rối loạn nhân cách ái kỷ (NPD).
𝐓𝐢́𝐧𝐡 𝐡𝐚𝐢 𝐦𝐚̣̆𝐭 𝐜𝐮̉𝐚 𝐚́𝐢 𝐤𝐲̉ 🎭
* NPD không chỉ có một khía cạnh tự cao mà còn có một khía cạnh dễ bị tổn thương đáng kể. Người mắc rối loạn có thể luân phiên giữa hai trạng thái này. Tính dễ bị tổn thương khiến họ cực kỳ nhạy cảm với lời chỉ trích hoặc thất bại. Mặc dù có thể không thể hiện ra ngoài, những trải nghiệm đó có thể khiến họ cảm thấy xấu hổ, bị hạ thấp và trống rỗng. Họ có thể phản ứng bằng thái độ khinh thường, thách thức, hoặc thu mình lại và tỏ ra khiêm tốn để che giấu sự tự cao của mình. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cả hai khía cạnh này đều có điểm chung là sự ích kỷ, lừa dối và vô cảm.
* Sự đa dạng của NPD cũng rất đáng chú ý. Một nghiên cứu tổng quan đã nhấn mạnh tính đa dạng của rối loạn này, lưu ý rằng "Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ có thể tự cao tự đại hoặc tự ghét bản thân, hướng ngoại hoặc cô lập xã hội, là những người đứng đầu ngành hoặc không thể duy trì công việc ổn định, là công dân gương mẫu hoặc dễ có hành vi chống đối xã hội" (Caligor và cộng sự, 2015). Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ có thể có năng lực và hoạt động hiệu quả với thành công trong nghề nghiệp và xã hội. Những người khác có thể gặp vấn đề về chức năng, thiếu tự tin và khó chấp nhận lời chỉ trích hoặc thất bại.
𝐂𝐚́𝐜 𝐛𝐢𝐞̂̉𝐮 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐜𝐮̉𝐚 𝐫𝐨̂́𝐢 𝐥𝐨𝐚̣𝐧 𝐧𝐡𝐚̂𝐧 𝐜𝐚́𝐜𝐡 𝐚́𝐢 𝐤𝐲̉ 🌟
* Theo DSM-5-TR, NPD bao gồm một mô hình lan tỏa của sự tự cao tự đại, nhu cầu được ngưỡng mộ và thiếu sự đồng cảm. Các biểu hiện cụ thể bao gồm:
👉 Có cảm giác tự tôn thái quá, phóng đại thành tích và tài năng.
👉 Bận tâm với những tưởng tượng về thành công, quyền lực, vẻ đẹp hoặc tình yêu lý tưởng.
👉 Tin rằng họ “đặc biệt” và chỉ những người có địa vị cao mới có thể hiểu được họ.
👉 Yêu cầu sự ngưỡng mộ quá mức.
👉 Có cảm giác được hưởng quyền lợi, kỳ vọng vô lý về việc cần được đối xử đặc biệt.
👉 Lợi dụng người khác để đạt được mục đích của mình.
👉 Thiếu sự đồng cảm, không muốn thừa nhận hoặc đồng cảm với cảm xúc của người khác.
👉 Thường ghen tị với người khác hoặc tin rằng người khác ghen tị với mình.
👉 Thể hiện thái độ kiêu ngạo, ngạo mạn.
𝐂𝐚́𝐜 𝐯𝐚̂́𝐧 đ𝐞̂̀ 𝐥𝐢𝐞̂𝐧 𝐪𝐮𝐚𝐧 𝐯𝐚̀ 𝐤𝐡𝐚̉ 𝐧𝐚̆𝐧𝐠 𝐜𝐚̉𝐢 𝐭𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧
* Những người mắc NPD thường gặp khó khăn trong các mối quan hệ đến từ vấn đề liên quan đến việc tự đề cao bản thân, nhu cầu được ngưỡng mộ và sự vô cảm với người khác (APA 2022). Họ cũng có nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm, lo âu và rối loạn sử dụng chất gây nghiện. Rối loạn này còn có thể làm tăng nguy cơ gặp các vấn đề pháp lý và công việc.
* Điều quan trọng cần lưu ý là có những đặc điểm ái kỷ không có nghĩa là một người mắc NPD. Chỉ khi những đặc điểm này trở nên cứng nhắc, không thích nghi, dai dẳng và gây ra suy giảm chức năng đáng kể thì chúng mới cấu thành một rối loạn nhân cách. Ngoài ra, DSM-5-TR lưu ý rằng mặc dù một số đặc điểm tự luyến có thể phổ biến ở thanh thiếu niên, nhưng chúng "không nhất thiết chỉ ra rằng cá nhân đó sẽ phát triển rối loạn nhân cách ái kỷ ở tuổi trưởng thành".
* Dù nghiên cứu còn hạn chế, các nghiên cứu cho thấy người mắc NPD có thể cải thiện, nhưng quá trình này diễn ra chậm và dần dần. Một số phương pháp điều trị đã được phát triển cho tình trạng này và chúng có những điểm chung, chẳng hạn như đặt ra các mục tiêu rõ ràng, thực tế; chú trọng đến các mối quan hệ và lòng tự trọng; và xây dựng mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân (Weinberg & Ronningstam, 2022).
-----------------------------------
Biên tập từ nguồn: What is narcissistic personality disorder?. Psychiatry.org - What Is Narcissistic Personality Disorder? (2024, January 30). https://www.psychiatry.org/news-room/apa-blogs/what-is-narcissistic-personality-disorder
