24/12/2023
Lỡ sân si thì thôi ráng dành thời gian viết 1 bài để nó rõ hơn về Viêm da cơ địa, để ai có bị cũng đỡ hoang mang hơn tí
Bài 1: VIÊM DA CƠ ĐỊA đang được y học hiện đại hiểu biết gì?
1. Viêm da cơ địa có dễ chẩn đoán không?
Không! Tiêu chuẩn chẩn đoán của viêm da cơ địa rất nhiều và mơ hồ. Nếu một người không có kinh nghiệm thì dễ nhầm là VDCĐ rồi điều trị không đúng, hoặc là nó nặng hơn, hoặc là nó tự hết sau vài ngày hay vài tuần, và thế là lại bảo điều trị VDCĐ ko hiệu quả! Nếu rơi vào cảnh giới này thì tôi xin thua, ko cãi nữa cho mệt!
2. Viêm da cơ địa là bệnh mạn tính?
Đúng vậy, VDCĐ là bệnh mạn tính, nó sẽ kéo dài một thời gian tính bằng tháng hoặc năm. Nếu hết nhanh quá thì coi chừng là bệnh khác.
Em bé nhỏ mới sinh hay bị viêm da tiết bã, phát ban mụn mủ lành tính, thường tự hết sau 2-8 tuần. Cái này ko cần điều trị gì nó cũng tự hết! Nhiều khi ko điều trị nó hết cái bảo NMT hay quá! Thôi bó tay!
3. Viêm da cơ địa có tự hết không?
Viêm da cơ địa ở trẻ em (dưới 12 tuổi) đa phần sẽ tự hết mà không cần điều trị gì. Theo thống kê được công bố trên các nghiên cứu khoa học, khoảng (tui nói khoảng nha vì mỗi nghiên cứu cho ra 1 số tương đối) 30% hết trong 1 năm đầu đời, 50% hết trong 3 năm đầu đời và 80% hết trong 5 năm đầu đời. Điều này có nghĩa là bé có thể hết trước 1 tuổi hoặc kéo dài sau 5 tuổi.
Viêm da cơ địa trẻ lớn và người lớn thì không may mắn như vậy, hầu như sẽ dai dẳng, cũng có trưởng hợp tự khỏi, nhưng tỉ lệ này ít hơn ở trẻ em.
Những điều này, tui đều nói khi gặp Bn lần đầu và luôn khuyên hãy kiêng nhẫn và đừng điều trị gì quá tay: như bôi thuốc liên tục, kiêng ăn vô tội vạ, hay thậm chí là cho con bôi những loại thuốc ko rõ nguồn gốc có chứa các chất gây hại mà mình không biết.
4. Viêm da cơ địa có nghĩa là dị ứng thức ăn, sữa bò?
Sai! Viêm da cơ địa là bệnh tự phát! Có nghĩa là người đó có gene bị viêm da cơ địa và tự nó sẽ xuất hiện ở một thời điểm nào đó khi có 1 yếu tố kích hoạt cái gene đó, yếu tố đó là gì thì tới nay khoa học vẫn chưa rõ.
Thế còn dị ứng thức ăn thì sao? Trên một số trẻ hay người lớn (ở trẻ em gặp thường hơn), VDCĐ có thể đi kèm với dị ứng thức ăn hay các yếu tố môi trường (nấm mốc, mạt nhà,…). Khi đó, nếu người bệnh ăn/tiếp xúc các chất đó thì viêm da cơ địa sẽ bùng phát lên. Nếu sử dụng/tiếp xúc liên tục thì VDCĐ sẽ bị dai dẳng ở mức độ trung bình nặng, khó kiểm soát.
5. Vậy nếu tránh yếu tố dị ứng thì VDCĐ có hết không?
Không! VDCĐ sẽ không hết nhờ vào việc tránh yếu tố dị ứng, vì có nói ở trên, dị ứng là yếu tố đi kèm thôi. Nhưng nếu có yếu tố dị ứng đi kèm, tránh nó đi sẽ giúp VDCĐ nhẹ lại và dễ kiểm soát hơn.
Và nhắc lại, VDCĐ ở trẻ nhỏ thường sẽ tự hết sau 1 thời gian.
6. Thuốc bôi, thuốc uống, dưỡng ẩm có làm VDCĐ chấm dứt không? (Có điều trị dứt được VDCĐ không?)
Không! Hiện nay trên thế giới chưa ai trả lời khác cho câu hỏi này! Chúng tôi luôn bảo rằng, chưa có thuốc điều trị dứt hẳn VDCĐ. Tại sao ư? Tại nó do gene quy định mà hiện tại các liệu pháp thay đổi gene chưa được áp dụng cho VDCĐ.
Thế tại sao con tui bị VDCĐ nó hết? Do tự nó hết đó ạ! Như có nói ở trên, không cần làm gì nó cũng sẽ tự hết (đây là nói đến VDCĐ ở trẻ em nha!). Còn tại sao tự nó hết thì chưa ai biết!
7. Nếu nó tự hết thì tại sao phải dưỡng ẩm và bôi thuốc?
Thí dụ như em bé sốt cao do nhiễm siêu vi, mặc dù biết rằng uống thuốc hạ sốt sẽ ko làm em bé hết nhiễm siêu vi, nhưng vẫn phải uống để tránh những biến chứng do sốt cao gây nên (tổn thương não). Khi thuốc hết tác dụng, bé sốt cao trở lại thì lại phải dùng thuốc, và đợi cho nhiễm siêu vi tự khỏi, bé hết sốt thì ngưng uống.
Bôi corticoid và dưỡng ẩm cũng vậy, là để điều trị giảm triệu chứng, giúp người bệnh bớt ngứa, tránh bội nhiễm vi trùng, virus do thương tổn viêm chảy dịch, cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh để chờ bệnh tự thuyên giảm hoặc qua đợt bùng phát.
Như đã nói đi nói lại rất nhiều lần, ở em bé (chứ không phải ở người lớn), không điều trị gì thì tới 1 lúc nào đó VDCĐ cũng sẽ tự hết. Nhưng từ lúc bị cho tới lúc đó, nếu nhẹ thì không sao, nếu nặng thì bé sẽ phải chịu đựng cơn ngứa khủng khiếp, cào gãi cả đêm, quấy khóc, bỏ ăn, thậm chí nhiễm trùng phải nhập viện để điều trị.
Cho nên, việc điều trị kháng viêm, dưỡng ẩm là để cải thiện triệu chứng và phòng ngừa biến chứng là như vậy. Còn chuyện bôi thuốc quá liều gây biến chứng do thuốc là câu chuyện khác nhé!
8. Bôi cort ngưng sẽ bùng nặng hơn?
Cái gì cũng có hai mặt, ăn đồ bổ nhiều cũng không tốt thì huống chi là thuốc, Y khoa hiện đại ko hề phủ nhận việc corticoid sử dụng nhiều và kéo dài sẽ gây tác dụng phụ. Đối với cort bôi sẽ có thể gây tác dụng phụ tại chỗ như tình trạng teo da, mọc lông, và phản ứng “rebound” là đỏ da nhiều hơn khi đột ngột ngưng thuốc mà hay gọi là ngộ độc corticoid. Một số ít trường hợp có tác dụng phụ toàn thân (như hội chứng cushing) khi dùng cort ở diện rộng, loại cort mạnh và dùng lâu dài.
Thế nhưng không phải vì tác dụng phụ mà ko tận dụng tác dụng điều trị bệnh của nó. Corticoid sẽ giúp kiểm soát tình trạng viêm da để giảm ngứa, giảm biến chứng nhiễm trùng do chảy dịch và cào gãi. Tuỳ tình trạng viêm da mà BS sẽ có phác đồ điều trị phù hợp, có thể là bôi đợt ngắn tại những chỗ mới nổi, và duy trì phòng ngừa những chỗ hay bùng phát.
Corticoid bôi để giảm phản ứng viêm tại nơi thương tổn, vì chỉ có hết viêm thì người bệnh mới hết ngứa. Bôi corticoid chỗ nào thì chỗ đó có hiệu quả, nó không có chức năng LÀM HẾT VDCĐ và NGĂN NGỪA VDCĐ xuất hiện những nơi khác. Cho nên, đừng đổ thừa bôi cort xong nó lan qua chỗ khác, hay ngưng bôi nó nổi lại. Chuyện đó là tất nhiên, việc nổi chỗ khác là do diễn tiến của bệnh, còn ngưng nó nổi lại là do cort chỉ giúp giảm viêm tạm thời chứ đâu có điều trị dứt được bệnh!
9. Dưỡng ẩm có tác dụng phụ không?
Có! Bất kỳ một loại dưỡng ẩm nào do dù tự nhiên, lành tính đến đâu như dầu dừa khi bôi lên da đều có nguy cơ gây kích ứng, đỏ da. Có người hợp với loại này, có người hợp với loại khác. Do đó, cần bôi thử 1 vùng da nhỏ trước khi bôi rộng.
Hơn nữa, ko phải cứ VDCĐ là bôi dưỡng ẩm và bôi loại nào cũng được. Dưỡng ẩm chỉ bôi vùng da khô, không chảy dịch và chọn loại đặc hay loãng tuỳ theo tình hình thực tế của thương tổn. Dưỡng ẩm có nhiều công thức và độ đặc loãng khác nhau do các thành phần (occlusive, emollient, humectant) với tỉ lệ nhau. Việc chọn loại nào phải tuỳ tình huống cụ thể chứ khó mà viết ra hết ở đây.
Có một quan niệm là đừng bôi để da tự hồi phục! Yes! Da sẽ tự hồi phục dù bôi hay không, quan trọng là bôi trong lúc nó chưa hồi phục để phòng biến chứng, chứ đợi đến lúc đợi da hồi phục là nó đã tuầy huầy ra mất rồi! Bôi dưỡng ẩm ko làm da mất đi tính tự hồi phục! Ai có bằng chứng khoa học thì đưa ra để cùng thảo luận nhé!
10. Có trường hợp nào phải không sử dụng cort hay cai cort bôi không?
Có! Khi bị tác dụng phụ của cort hoặc khi thương tổn quá nặng, toàn thân không thể bôi.
VDCĐ nặng ở em bé lúc này có 2 sự chọn lựa:
- Điều trị toàn thân
- Để tự nó hết: cái này y khoa hiện đại không khuyến cáo vì trong lúc đợi cho bé hết thì sẽ có những vấn đề như mô tả ở trên.
Ở những người bị tác dụng phụ của corticoid, việc cai cort cũng phải theo liệu trình chứ ko phải cứ cai là được! Ngay cả cái trang viết về NMT cũng ghi rõ là phải nhập viện và giám sát chặt chẽ chứ ko phải muốn là làm!
Dài quá rồi, ai thắc mắc gì thì comment, cái nào biết và giải thích được bằng comment thì mình giải thích, ko được thì hẹn dịp khác rảnh lại post bài nha!
Nguồn : Bs Phạm Lê Duy
