15/12/2024
Nếu bạn nghĩ khoa học luôn đúng, thì bạn đã... sai!
Về các statin và cholesterol:
[Xin phép GS] Copy từ FB GS Ng V Tuấn, Úc châu:
Một phiên toà về khoa học ở Anh mới kết thúc, và phần thắng thuộc về phía hoài nghi, và phần thua thuộc về báo chí.
Câu chuyện xoay quanh mối liên quan giữa cholesterol, bệnh tim mạch, và thuốc statins.
'Học thuyết' hiện hành phát biểu như sau:
(a) ăn uống thực phẩm giàu mỡ (như thịt bò, heo, bơ, v.v) làm tăng cholesterol xấu (LDL) trong máu;
(b) tăng LDL dẫn đến tăng nguy cơ bệnh xơ vữa động mạch (atherosclerosis) và tử vong vì bệnh tim mạch;
(c) thuốc statin giảm cholesterol xấu trong máu;
(d) suy ra, statin giúp giảm nguy cơ tử vong.
Cái 'doctrine' đó có khi còn gọi là giả thuyết ‘diet - heart’.
Nhiều người trong giới khoa học chấp nhận giả thuyết đó.
Xin nhấn mạnh là 'nhiều người', chớ không phải 'tất cả.'
Do đó, nếu bạn (và nhiều người) có nồng độ cholesterol cao, bác sĩ có thể (tuỳ vào nguy cơ) sẽ kê toa thuốc statin cho bạn.
Statins là loại thuốc bán chạy nhứt trong lịch sử y khoa.
***
Nhưng ...
Một số người trong giới khoa học không đồng ý với giả thuyết trên.
BS Malcolm Kendrick (người Tô Cách Lan) là một người như thế. Tạm gọi là 'người hoài nghi' (skeptic).
BS Kendrick có nhiều 'đồng minh'. Trong các đồng minh đó, có John Abramson, Zoe Harcombe và Aseem Malhotra, đều là những người thành danh.
Họ bác bỏ giả thuyết diet - heart. Họ viết nhiều sách và trích dẫn nhiều nghiên cứu cho thấy:
(a) không có, hay có mối liên quan yếu giữa ăn uống thực phẩm giàu mỡ và mỡ trong máu LDL;
(b) không có, hay có mối liên quan yếu giữa LDL và nguy cơ mắc bệnh tim mạch;
(c) thuốc statins giảm LDL nhưng ảnh hưởng rất thấp đến tử vong vì bệnh tim mạch.
Họ còn chỉ ra rằng statins có thể gây ra vài ảnh hưởng không tốt cho bệnh nhân.
***
Nhưng phe ‘chánh thống’ (trong ngoặc kép) rất không ưa quan điểm của BS Kendrick và đồng nghiệp (phe hoài nghi).
Phe ‘chánh thống’ đông hơn, bao gồm các giáo sư nổi tiếng, hiệp hội y khoa, tổ chức advocacy cho bệnh nhân, các tập đoàn dược, v.v.
GS Rory Collins (ĐH Oxford) là người thuộc 'phe chánh thống'.
GS Collins tin rằng thuốc statins đã cứu nhiều người, rằng giả thuyết diet - heart là đúng.
Bất cứ ai nói khác hay tiêu cực về statins là ông tìm cách dập tắt.
Ông từng yêu cầu tập san BMJ rút bài báo khoa học về statins, nhưng ông thất bại vì ban biên tập BMJ cương quyết công bố.
Do đó, nhóm hoài nghi của BS Kendrick trở thành một ‘đối tượng’ của GS Collins.
Phe chánh thống gọi phe hoài nghi là ‘statins deniers’ (những kẻ bác bỏ statins), ‘cholesterol deniers’.
***
Ngày 3/3/2019, kí giả Barney Calman viết một bài dài trên ‘The Mail on Sunday’ tấn công Kendrick và Harcombe.
Bài báo này được sự giúp đỡ của GS Rory Collins và ‘đồng minh.’
Đích thân GS Rory Collins biên tập bài báo để cho mức độ cáo buộc nặng nề hơn.
Trong một email gởi cho Barney Calman, GS Collins viết: "Obliterate these people, with my blessing, Barney." (hãy tiêu diệt những người này, với sự chúc phúc của tôi.)
Bài báo lặp lại quan điểm của GS Collins rằng những phản biện của Kendrick về statins và thuyết diet - heart là sai, phi khoa học.
Bài báo cho rằng quan điểm của BS Kendrick là nguy hiểm, làm cho nhiều bệnh nhân bỏ dùng statins.
Như thường lệ, bài báo cáo buộc rằng Kendrick và Harcombe gây ra hàng ngàn ca tử vong (nhưng không có chứng cớ).
Bài báo còn có nhiều đoạn vu cáo nặng nề đối với BS Kendrick và TS Harcombe. Vài đoạn thì sai một cách hiển nhiên.
Trước khi công bố bài báo, kí giả Barney thông báo cho Kendrick biết trước 24 giờ.
BS Kendrick có hồi đáp và giải thích, nhưng The Mail on Sunday không đăng.
Kendrick và Harcombe kiện tờ báo The Mail on Sunday ra toà về tội phỉ báng và xúc phạm danh dự.
Kendrick nói rằng ông biết rất rõ những ai đứng đằng sau bài báo của Barney.
BS Kendrick và Harcombe nói họ kiện tờ báo là để phơi bày cái âm mưu đen tối với sự tham gia của các nhà khoa học lừng danh nhằm hạ gục ông.
Phiên toà kéo dài tới 5 năm!
Tại sao lâu như vậy? Tại vì ngoài chứng cớ khoa học, toà án phải xem xét hàng ngàn email, messages của rất nhiều giáo sư đứng đằng sau bài báo nhằm hạ gục Kendrick và Harcombe.
Ngày 13/10/2024 đã có kết quả: toà đồng ý là tờ Daily Mail và kí giả Calman Barney đã sai.
Hầu như tất cả những cáo buộc mang tính khoa học đối với Kendrick và Harcombe đều bị bác bỏ.
Trong lá thư xin lỗi [1], tờ báo thú nhận rằng những cáo buộc của họ là 'untrue and ought not to have been published' (sai và đáng lí ra không nên công bố).
Toà ra lệnh rằng The Mail on Sunday phải xin lỗi Kendrick và Harcombe trên mặt báo.
Lá thư xin lỗi có đoạn viết (dịch):
"Chúng tôi rất vui để minh bạch sự việc và xin lỗi TS Harcombe và BS Kendrick vì những phiền muộn chúng tôi đã gây ra. Chúng tôi sẽ không lặp lại những cáo buộc đó, và đã đồng ý bồi thường thiệt hại và chi phí đáng kể."
***
Phiên toà này rất thú vị và để lại cho chúng ta nhiều bài học.
Bài học 1: lúc nào cũng hoài nghi (lành mạnh) những giả thuyết khoa học.
Một giả thuyết khoa học dù đẹp cỡ nào đi nữa, nhưng nếu nó không nhứt quán với dữ liệu thực tế, thì giả thuyết đó coi như sai.
Bài học 2: không phải tất cả những gì phe chánh thống nói đều đúng.
Y học ngày nay chịu sự chi phối từ nhiều thế lực. Một số không nhỏ trong y giới đã bị ‘corrupted’ và quan điểm của họ thường bị thiên lệch. Một số người có khi chỉ là bán hàng cao cấp.
Bài học 3: hãy cẩn thận với email và nói người khác sai.
Phiên toà phơi bày hàng ngàn email và tin nhắn từ nhiều phía. Trong đó, có những email nói lên sự nhếch nhác và có khi rất bẩn thỉu ở những kẻ mang danh giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ.
Bài học 4: làm báo có trách nhiệm.
Sự việc này nói lên kí giả Barney Calman quá ngạo mạn và không cho Kendrick và Harcombe trả lời những cáo buộc.
Kí giả Barney Calman cũng không kiểm tra nguồn một cách cẩn thận và tỏ ra không am hiểu nghiên cứu y khoa, nên phạm phải những sai lầm hết sức căn bản.
Điều trớ trêu là bài báo cáo buộc rằng nhóm Kendrick và Harcombe là ‘phao tin nhảm’, nhưng chính tờ báo lại phạm lỗi loan tin tin sai sự thật.
