26/06/2025
Bài viết hôm nay sẽ là một trong những sự thật không dễ nuốt nhưng cực kỳ đáng để nghe: Sự thật mà giới thượng lưu luôn dạy con từ nhỏ, còn cha mẹ thầy cô chúng ta, bản thân chính họ thậm chí còn chưa từng được dạy.
Trong một vài bài viết gần đây, tôi đã gây ra rất nhiều ý kiến trái chiều về việc dạy con, về một góc nhìn mới của tôi. Nhưng thực sự ngày hôm nay nó sẽ còn đi sâu phân tích nhiều hơn nữa. Và nếu ai đó không sẵn sàng lắng nghe thì ta có kết thúc từ đây.
1. Người thuộc tầng lớp thấp thường xuyên phủ nhận nhân tính sống động nhất trong con cái mình
Thay vào đó, họ tung hô những khái niệm sáo rỗng, những mỹ từ vô nghĩa. Kết quả những đứa trẻ lớn lên trong những kiểu giáo dục đó rất là dễ trở thành những người đạo đức thì dư thừa nhưng năng lực thì thiếu hụt.
Tôi nhớ hồi đi học, trường cho các lãnh đạo trong lễ chào cờ ngồi râm phát biểu, lũ trẻ thì ngồi ngoài nắng trông rất phản cảm. Và thế là hôm sau, bố mẹ cậu bạn nhà giàu cho cậu ấy chuyển trường. Thế nhưng các bạn thử nghĩ xem , nếu mà vào cảnh chúng ta thì sao nhỉ? Chỉ cần lên tiếng than một câu thôi, y như rằng sẽ bị bố mẹ là thầy cô mắng là: “Sao không ngoan ngoãn?”, “Sao không nghe lời?” rồi “Đấy là quy định”.
Nhưng khoan, ngoan ngoãn, giữ kỷ luật liệu có thật sự là điều tuyệt đối không? Không. Đó là một kiểu huấn luyện tâm lý. Dạy trẻ từ bé là cách thuần hóa nhân cách của chúng, lớn lên, những đứa trẻ này sẽ không thể chấp nhận phần đen tối và tự nhiên của bản thân. Chúng thấy có tham vọng là xấu, có ham muốn là bần, có niềm vui là tội lỗi. Tới mức chỉ cần xem một vài video nói thật, thì thấy ghê ghê, đen tối, rồi không giống như mình nghĩ, rồi thì khó chịu, rồi lên comment tiêu cực.
Nhưng các bạn ạ, nhân tính vốn là đa cực, có tối có sáng có trắng có đen. Chỉ khi cân bằng con người mới thật sự thiện lương. Vì sao lại gọi là chân thiện mỹ mà không phải ngược lại? Vì nếu không có chân, không có sự thật, thì chẳng có cái thiện nào còn tồn tại.
Mục tiêu cuối cùng của đời người là gì? Là được sống thật với chính mình, là biết tự chấp nhận, tự điều hòa nội tâm, và sống thật, chứ không phải đóng vai đạo đức rồi dùng đạo đức như tấm màn che. Phải như bầu trời, cao cả, rộng lớn, chứ không phải như tấm vải mỏng manh, hẹp hòi, hay cái gông bạn tự khoác vào đầu mình từ bé lớn.
2. Sự ổn định
Một từ đã bị thần thành hóa lố bịch. Người Việt mình sợ sự thay đổi tới mức đáng ngạc nhiên. Ngay cả sự thay đổi đó là tốt cũng không muốn. Ai cũng nói có việc nhà nước là tốt rồi, dù lương ba cọc ba đồng, nhưng ổn định. Lấy chồng là tốt rồi, dù bị bạo hành nhưng ổn định.
Trong cuốn sách tôi từng đọc có viết là: “Con người là loài sinh vật dùng 99% năng lượng chỉ để chịu đựng chứ không phải để thay đổi, nói gì tới vùng an toàn. Có người còn thích trong vùng đau khổ, miễn sao nỗi đau đó quen thuộc. “
Thế là bao nhiêu người người chấp nhận kẹt trong mối quan hệ độc hại, rồi bóp nghẹt, rồi tan nát, nhưng vẫn không bước ra. Bởi vì với họ, đối diện với điều chưa biết, còn đáng sợ hơn chịu đựng những cái cũ. Đau đớn, vô lý là vậy, thế nhưng đó lại là sự thật.
Vì từ bé đến lớn, cha mẹ họ chưa bao giờ dạy rằng, trải nghiệm cái mới là điều nên làm. Họ chỉ được dạy rằng: ổn định, an toàn, đừng bảo hiểm. Cuối cùng có ổn Không thì chưa biết, chỉ chắc chắn một điều: “Họ ổn định được cái sự tầm thường và bất lực.”
3. Đừng sống kiểu cuộc đời chữ I, hãy sống kiểu chữ Z
Trẻ em nhà nghèo từ bé đã bị nhồi vào đầu rằng: Hãy chăm chỉ, hãy nỗ lực. Thế là khi nhỏ là đã cày luyện thi, lớn lên thì thành nhân viên cày đêm. Rồi sao? Cuộc đời vẫn thế, thậm chí còn tệ hơn.
Vị chính các bạn, chúng ta đã bị dạy sai, chúng ta nỗ lực và chịu khó sai cách. Tưởng học là cày, từng làm việc là lì đòn, tưởng chăm chỉ là lặp đi lặp lại. Cuối cùng chúng ta chỉ đang diễn vai chăm chỉ, chứ không phải thực sự chăm chỉ.
Tôi nhớ hồi du học, sinh viên châu Á thì viết, rồi chụp ảnh slide, rồi quay chụp từng trang, chăm chỉ lắm. Còn sinh viên phương Tây thì chỉ nghe và tiếp thu ngay tại lớp, không chép, không ghi nhưng nhớ hết ý chính.
Chúng ta đó, sổ thì kín mít nhưng đầu óc thì trống rỗng. Cách hiểu của tầng lớp thấp về sự chăm chỉ, nó là một chiều. Trong khi con cái nhà giàu được dạy rằng: nỗ lực không chỉ là cày bừa, mà còn phải biết tư duy nữa: biết thay đổi chiến lược, biết tổng hợp thông tin, biết quản lý bản thân.
Trẻ được dạy như vậy sẽ khó bị tẩy não, khó bị dắt mũi, và chúng biết khi nào nên dừng, khi nào nên đổi hướng. Chúng không cần cố đến chết, mà chọn cách đúng để thắng. Còn ta thì sao? Cố sai đường, sai cách, sai cả tâm thế, rồi cuối cùng chẳng được gì.
Tôi biết mấy bài viết gần đây tôi nói đều rất là đời, rất là thô, thậm chí có thể gọi đâu đó khá tàn nhẫn. Nhưng các bạn biết không? Toàn là mấy thứ mấy đứa con nhà giàu được học. Nếu bạn cảm thấy những điều này đen tối, là độc địa, vậy có lẽ bạn thật sự là một người may mắn đấy.
