20/09/2025
An cung ngưu hoàng hoàn, chữa đột quỵ do nhồi máu não hay xuất huyết não? Hóa ra đa số mọi người đều hiểu lầm!
Nội dung bài viết này được viết dựa trên các tài liệu y học có thẩm quyền kết hợp với quan điểm cá nhân, nhằm mục đích cung cấp kiến thức khoa học. Nếu bạn cảm thấy không khỏe, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám.
Ông Lý, 70 tuổi, đột ngột bất tỉnh và được đưa đi cấp cứu. Gia đình hoảng loạn, trong lúc gọi 115, họ vội lấy ra một viên An cung ngưu hoàng hoàn “giấu kỹ” trong ngăn kéo và nhét vào miệng ông.
“Nghe nói đột quỵ uống cái này hiệu quả nhanh nhất!” Thế nhưng, khi đến bệnh viện, bác sĩ lắc đầu: “Các vị làm như vậy là không đúng rồi. An cung ngưu hoàng hoàn không phải vạn năng, uống sai có thể gây hậu quả nghiêm trọng.”
An cung ngưu hoàng hoàn rốt cuộc có thể cứu mạng hay không? Nó chữa được đột quỵ do nhồi máu não hay xuất huyết não?
Đây không chỉ là điều mà người bình thường không hiểu, mà ngay cả một số nhân viên y tế cũng thường bị hỏi khó. Hôm nay chúng ta sẽ làm rõ vấn đề này, để tránh việc “làm ơn mắc oán.”
1. An cung ngưu hoàng hoàn không phải là “thần dược cứu mạng vạn năng”
Nhiều người chỉ cần nghe đến “An cung ngưu hoàng hoàn” là ngay lập tức nghĩ đến “thuốc đặc trị đột quỵ,” “linh dược cải tử hoàn sinh.”
Thật vậy, lịch sử của nó có thể bắt nguồn từ thời Càn Long nhà Thanh, trong sách Ôn bệnh điều biện (《温病条辨》) có ghi chép rằng nó chuyên dùng để điều trị “nhiệt bế thần hôn” – tức là khi người bệnh sốt cao, bất tỉnh, ý thức hôn mê.
Trong y học hiện đại, nó vẫn được liệt kê trong Hướng dẫn cứu chữa đột quỵ của Trung Quốc, nhưng chỉ định của nó rất rõ ràng: chủ yếu dùng cho đột quỵ do xuất huyết não, không phải nhồi máu não.
Tại sao không thể lẫn lộn hai trường hợp này?
Vì cơ chế phát bệnh của chúng hoàn toàn khác nhau:
* Xuất huyết não là do mạch máu não bị vỡ, gây chảy máu. Đây thuộc “thực chứng” hoặc “nhiệt bế,” An cung ngưu hoàng hoàn có thể có tác dụng hỗ trợ trong việc thanh nhiệt, hóa đàm, khai khiếu dưới sự chỉ định của bác sĩ.
* Nhồi máu não là do mạch máu bị tắc nghẽn, làm cho tổ chức não bị thiếu máu và hoại tử. Đây thuộc “hư chứng” hoặc “hàn bế,” nếu dùng An cung ngưu hoàng hoàn là thuốc có tính hàn, sẽ như “thêm dầu vào lửa,” khiến bệnh tình trở nên nghiêm trọng hơn.
Vì vậy, An cung ngưu hoàng hoàn không phải là thuốc chung cho mọi loại đột quỵ, càng không phải là “tiêu chuẩn” trong bộ cấp cứu gia đình.
2. Xuất huyết não và nhồi máu não: Một chữ khác biệt, hậu quả cách xa vạn dặm
Trong tất cả các bệnh nhân đột quỵ, nhồi máu não chiếm hơn 80%, còn xuất huyết não chỉ chiếm khoảng 15%. Điều này có nghĩa là, đa số bệnh nhân đột ngột hôn mê, liệt nửa người, thực chất là do nhồi máu não chứ không phải xuất huyết não.
Thế nhưng, nhồi máu não giai đoạn đầu cũng có thể gây sốt cao, hôn mê, dễ bị nhầm lẫn với xuất huyết não. Lúc này, nếu tự ý cho bệnh nhân uống An cung ngưu hoàng hoàn, có thể làm lỡ mất thời gian điều trị tốt nhất.
Nói một cách đơn giản, bệnh nhân xuất huyết não có thể phù hợp để sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn theo phán đoán của bác sĩ, nhưng với bệnh nhân nhồi máu não thì việc sử dụng lại có hại. Trong thực tế, phần lớn bệnh nhân đột quỵ lại là nhồi máu não.
Quan trọng hơn, người bình thường hoàn toàn không thể dựa vào triệu chứng để phán đoán đâu là nhồi máu não hay xuất huyết não. Ngay cả bác sĩ có kinh nghiệm cũng phải dựa vào kết quả chụp CT hoặc MRI mới có thể đưa ra chẩn đoán chính xác.
Do đó, cách làm đúng đắn duy nhất khi đột quỵ xảy ra là: ngay lập tức gọi 115 đưa bệnh nhân đến bệnh viện, thay vì tự ý cho uống thuốc.
3. An cung ngưu hoàng hoàn, thành phần tuy “đắt” nhưng không phải ai cũng uống được
Nhiều người nghĩ rằng An cung ngưu hoàng hoàn: một viên vài trăm tệ, dược liệu cao cấp, chắc chắn rất bổ! Nhưng thực tế, công thức của nó không phải để bồi bổ, mà có tính hàn lạnh.
Các thành phần chính bao gồm: ngưu hoàng, xạ hương, trân châu, hoàng liên, hoàng cầm, băng phiến, hùng hoàng, chu sa, v.v. Hầu hết đều là các vị thuốc có tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trấn tĩnh an thần, khai khiếu tỉnh não.
Điều này cũng có nghĩa là:
* Những người bị dương hư, thể chất hàn lạnh có thể bị suy nhược nặng hơn khi dùng thuốc này.
* Không nên dùng cho người có chức năng gan thận kém, phụ nữ có thai và trẻ em.
* Dùng lâu dài có thể làm tổn thương tỳ vị, thậm chí gây độc cho gan, thận.
Ngoài ra, An cung ngưu hoàng hoàn chứa các thành phần có thủy ngân (chu sa) và thạch tín (hùng hoàng). Mặc dù sau khi bào chế độc tính đã giảm đi rất nhiều, nhưng không có nghĩa là có thể tùy tiện uống, càng không được dùng lâu dài.
Cục Quản lý Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc đã từng đưa ra cảnh báo rủi ro: An cung ngưu hoàng hoàn chỉ được dùng khi có chẩn đoán rõ ràng, theo liệu trình và liều lượng do bác sĩ chỉ định, không được tự ý sử dụng.
Vậy nên, đừng để bị lóa mắt bởi “thuốc đắt tiền,” không phải thuốc đắt là phù hợp với bạn, càng không phải uống càng sớm càng tốt!
4. Điều thực sự cứu mạng là đưa đi cấp cứu kịp thời và điều trị đúng phác đồ
Đột quỵ là một bệnh cấp tính về mạch máu não. Sau khi phát bệnh, cứ mỗi phút trì hoãn, não sẽ chết đi 1,9 triệu tế bào thần kinh.
Tổ chức Đột quỵ Thế giới đưa ra thời gian vàng để cứu chữa là 4,5 giờ để tiêu huyết khối và 6 giờ để lấy huyết khối.
Dù bạn có cho uống bao nhiêu viên An cung ngưu hoàng hoàn, cũng không bằng việc đưa bệnh nhân đến bệnh viện có khả năng cấp cứu đột quỵ ngay lập tức.
Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc đã triển khai “xây dựng trung tâm đột quỵ,” hiện nay cả nước đã có hơn 3.000 trung tâm đột quỵ, hình thành một mạng lưới cứu chữa tích hợp gồm “tiêu huyết khối + lấy huyết khối + phục hồi chức năng.”
Vì vậy, thứ nên chuẩn bị trong nhà không phải là thuốc, mà là ý thức cấp cứu.
Một khi phát hiện người bên cạnh xuất hiện các triệu chứng sau:
* Miệng méo, nói ngọng
* Một bên chân tay yếu hoặc bị liệt
* Đột ngột hôn mê hoặc ý thức mơ hồ
Hãy gọi ngay 115, ghi nhớ thời gian phát bệnh và không tự ý cho bệnh nhân uống thuốc hay di chuyển.
Đừng để “thần dược cứu mạng” trở thành “thuốc gây hại tính mạng.”
5. Cách sử dụng An cung ngưu hoàng hoàn đúng cách là thế này
Tóm lại, An cung ngưu hoàng hoàn không phải là thực phẩm chức năng hay thuốc thông thường, mà là một loại “thuốc cấp cứu.”
Việc sử dụng nó cần thỏa mãn một vài điều kiện tiên quyết: Thứ nhất, phải được chẩn đoán rõ ràng là đột quỵ do xuất huyết não. Thứ hai, bệnh đang ở giai đoạn đầu “bế chứng” – tức là bệnh nhân hôn mê nhưng tay chân chưa lạnh. Cuối cùng, cần được bác sĩ chuyên khoa đánh giá xem có phù hợp để sử dụng hay không, đồng thời kiểm soát liều lượng và liệu trình.
Nếu không thỏa mãn các điều kiện này, việc tự ý sử dụng không những không hiệu quả mà còn có hại.
Cũng không nên dùng An cung ngưu hoàng hoàn như một loại “thuốc phòng ngừa đột quỵ” để uống lâu dài, đó là điển hình của việc “dùng sai thuốc.”
Tóm lại một câu:
An cung ngưu hoàng hoàn không phải là “thuốc dùng chung” cho mọi loại đột quỵ, càng không phải là “thuốc dự phòng” cho người cao tuổi. Muốn dùng nó để cứu mạng, phải phân biệt được xuất huyết não hay nhồi máu não. Đáng tiếc, đây là điều mà chúng ta không thể tự mình phán đoán được, mà phải dựa vào bác sĩ và kết quả chẩn đoán hình ảnh.
Vì vậy, điều thực sự cấp cứu là: nhận biết các triệu chứng đột quỵ + đưa đi cấp cứu ngay lập tức + chấp nhận điều trị đúng phác đồ.
Đừng đặt hy vọng vào một viên “thần dược” nào cả, điều thực sự cứu mạng là khoa học, chứ không phải may rủi.
