
12/03/2025
LẠM DỤNG THUỐC GIẢM ĐAU – HIỂM HỌA ÂM THẦM CHO SỨC KHỎE
1. Giới thiệu
Thuốc giảm đau là một phần trong phác đồ điều trị bệnh cơ xương khớp hiện hành do Bộ Y tế ban hành.
Với bệnh nhân cơ xương khớp thì quá quen thuộc. Nó đã trở thành một phần quen thuộc của nhiều người. Từ những cơn đau đầu do căng thẳng, đau lưng do ngồi lâu, cho đến những cơn đau mạn tính, thuốc giảm đau được sử dụng rộng rãi như một giải pháp nhanh chóng và tiện lợi. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện dụng đó là những hệ lụy nguy hiểm khi lạm dụng thuốc, bao gồm suy gan, suy thận, rối loạn tiêu hóa, tim mạch và thậm chí là nghiện thuốc.
2. Cơ chế tác động của thuốc giảm đau
Thuốc giảm đau hoạt động theo nhiều cơ chế khác nhau, tùy thuộc vào nhóm thuốc. Dưới đây là ba nhóm thuốc giảm đau phổ biến nhất:
2.1. Nhóm Paracetamol (Acetaminophen)
• Cơ chế chính xác của paracetamol vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng nó ức chế một số enzym cyclooxygenase (COX) trong hệ thần kinh trung ương, làm giảm sản xuất prostaglandin—hóa chất trung gian gây đau.
• Paracetamol có tác dụng giảm đau và hạ sốt nhưng không có tác dụng chống viêm như nhóm NSAIDs.
• Quá liều paracetamol có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng, vì gan chuyển hóa paracetamol thành một chất trung gian độc hại (NAPQI).
2.2. Nhóm thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs: Ibuprofen, Naproxen, Aspirin, Diclofenac, etc.)
• Nhóm này ức chế enzym COX-1 và COX-2, từ đó giảm sản xuất prostaglandin, giúp giảm đau, hạ sốt và chống viêm.
• NSAIDs có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày, làm tăng nguy cơ loét và xuất huyết tiêu hóa.
• Việc sử dụng kéo dài có thể làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
2.3. Nhóm Opioid (Morphine, Codeine, Tramadol, Oxycodone, Fentanyl, etc.)
• Opioid tác động lên các thụ thể opioid trong não và tủy sống, giúp ức chế tín hiệu đau đến hệ thần kinh trung ương.
• Nhóm này có hiệu quả mạnh trong giảm đau nhưng có thể gây nghiện nặng và dẫn đến hội chứng cai thuốc.
• Lạm dụng opioid có thể gây suy hô hấp, thậm chí tử vong do quá liều.
3. Hệ lụy nguy hiểm của việc lạm dụng thuốc giảm đau
3.1. Tổn thương gan và thận
• Dùng quá liều paracetamol (>4g/ngày) có thể dẫn đến suy gan cấp, đặc biệt ở người uống rượu hoặc có bệnh gan từ trước.
• NSAIDs có thể gây suy thận do giảm lưu lượng máu đến thận, làm tăng nguy cơ suy thận mạn.
3.2. Loét dạ dày và xuất huyết tiêu hóa
• NSAIDs làm giảm chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm loét dạ dày và xuất huyết tiêu hóa, đặc biệt khi dùng dài ngày.
3.3. Nguy cơ tim mạch
• Một số NSAIDs (đặc biệt là Diclofenac, Ibuprofen liều cao) có thể làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
3.4. Gây nghiện và hội chứng cai thuốc
• Opioid có thể gây nghiện mạnh, khiến người dùng phải tăng liều để duy trì hiệu quả giảm đau.
• Lạm dụng opioid là nguyên nhân chính gây ra khủng hoảng nghiện thuốc giảm đau tại Mỹ, với hàng chục nghìn ca tử vong mỗi năm do quá liều.
3.5. Ảnh hưởng đến hệ thần kinh
• Opioid và một số thuốc giảm đau có thể gây buồn ngủ, mất tập trung, suy giảm trí nhớ, làm tăng nguy cơ tai nạn khi lái xe hoặc vận hành máy móc.
4. Khi nào nên sử dụng thuốc giảm đau?
• Chỉ dùng thuốc khi thực sự cần thiết, không nên lạm dụng để giảm đau nhẹ hoặc đau tạm thời.
• Tuân thủ đúng liều lượng khuyến cáo và không kết hợp nhiều loại thuốc giảm đau cùng lúc.
• Người có bệnh gan, thận, tim mạch, loét dạ dày cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc.
• Tránh sử dụng opioid trừ khi có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
5. Giải pháp thay thế an toàn hơn
Thay vì phụ thuộc vào thuốc, có nhiều phương pháp giúp kiểm soát cơn đau một cách tự nhiên:
• Thiền định và thư giãn tinh thần giúp giảm căng thẳng, một trong những nguyên nhân gây đau mạn tính.
• Xoa bóp, bấm huyệt, trị liệu thủ công có thể kích hoạt cơ chế tự chữa lành của cơ thể. Với phương pháp xoa bóp y học của thì cơn đau cơ xương khớp có thể được cắt trong thời gian tính bằng phút. Tuỳ theo bệnh trạng, thể trạng, tuổi tác, bệnh nền, bệnh đồng mắc… mà thời gian trị liệu sẽ khác nhau.
• Liệu pháp nhiệt (chườm nóng, chườm lạnh) giúp giảm viêm và thư giãn cơ bắp.
• Tập thể dục nhẹ nhàng như yoga, khí công giúp tăng cường lưu thông máu, giảm đau hiệu quả.
• Chế độ ăn uống chống viêm, bổ sung các thực phẩm giàu omega-3, nghệ, gừng có thể giúp giảm viêm tự nhiên.
6. Kết luận
Lạm dụng thuốc giảm đau có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe, từ suy gan, suy thận, xuất huyết tiêu hóa đến nghiện thuốc. Thay vì phụ thuộc vào thuốc, hãy tìm ra nguyên nhân gốc rễ của cơn đau và áp dụng các phương pháp an toàn hơn.
Hãy nhớ rằng cơn đau là tín hiệu của cơ thể, đừng vội vàng “tắt” nó bằng thuốc mà hãy lắng nghe để tìm giải pháp đúng đắn.
LƯU Ý: những bệnh nào có thể chữa ở bệnh viện thì không khuyến khích trị liệu ở cơ sở của chúng tôi. Kích hoạt và điều hướng lipid kháng viêm chỉ trợ giúp y tế cho những người được bệnh viện cho xuất viện hoặc từ chối điều trị ở các cơ sở y tế theo quyền lợi được quy định trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh.
7. Tài liệu tham khảo
1. National Institutes of Health (NIH) - “Acetaminophen and Liver Damage”
2. American Heart Association - “NSAIDs and Cardiovascular Risk”
3. World Health Organization (WHO) - “The Opioid Crisis: Global Perspectives”
4. Mayo Clinic - “Pain Management: Alternative Therapies”
5. The Lancet - “Long-term Effects of NSAIDs on Kidney Function”