01/12/2025
BẠN KHÔNG LƯỜI. NÃO BỘ CỦA BẠN ĐANG "ĐÌNH CÔNG" ĐỂ BẢO VỆ SỰ SỐNG.
Có bao giờ bạn ngồi trước màn hình máy tính hàng giờ liền, biết rõ mình cần làm việc, nhưng tay chân cứ tê liệt, đầu óc trống rỗng, và cuối cùng bạn chọn... lướt điện thoại trong vô thức?
Sau đó, một cảm giác TỘI LỖI ập đến. Bạn tự trách mình: "Tại sao mình lười thế? Tại sao mình thiếu kỷ luật thế?"
Nhưng dưới lăng kính của Tâm lý học Thần kinh (Neuropsychology), hành vi đó KHÔNG PHẢI LÀ LƯỜI BIẾNG. Đó là trạng thái sập nguồn sinh học mang tên BURNOUT.
Sự khác biệt nằm ở cuộc chiến hóa học bên trong não bộ của bạn:
1. CORTISOL: Kẻ thù của sự sáng suốt
Khi bạn "gồng" mình trong áp lực quá lâu, nào là deadline, KPI, lo âu đủ thứ, tuyến thượng thận liên tục bơm Cortisol (hormone stress) vào máu.
Ở mức độ vừa phải, Cortisol giúp ta tập trung. Nhưng khi nó tăng cao mãn tính, nó trở thành độc tố. Nó tắt chức năng của Thùy trán, nơi ra quyết định và kỷ luật để chuyển năng lượng sang chế độ sinh tồn.
2. DOPAMINE: Nguồn nhiên liệu đã cạn
Dopamine không chỉ là hormone vui vẻ, nó là hormone của Động Lực. Nó là xăng để chiếc xe của bạn chạy.
Khi bạn Burnout, hệ thống khen thưởng của não bị trơ. Bạn không còn cảm thấy hứng thú với mục tiêu nữa. Bình xăng đã cạn sạch.
KẾT LUẬN:
Khi Cortisol quá cao và Dopamine quá thấp, não bộ sẽ kích hoạt cơ chế phòng vệ cuối cùng: ĐÌNH CÔNG.
Nó buộc bạn phải dừng lại, phải trì hoãn, phải nằm ườn ra. Đó không phải là lỗi tính cách. Đó là cơ chế sinh học để ngăn bạn không bị đột quỵ hay kiệt sức đến chết.
Vì vậy, thay vì tự trách mình lười biếng, hãy cảm ơn cơ thể vì đã biết cách ngắt cầu dao đúng lúc.
Việc bạn cần làm lúc này không phải là cố gắng kỷ luật hơn như việc ép xe chạy khi hết xăng, mà là nghỉ ngơi để nạp lại nhiên liệu.
Nghỉ ngơi là trách nhiệm, không phải phần thưởng.