
11/08/2025
NHỮNG BỆNH PHỔ BIẾN DO VÉC TƠ TRUYỀN
I. Nguyên nhân:
Bệnh do véc tơ truyền là những bệnh lây truyền qua trung gian truyền bệnh là côn trùng, động vật chân đốt ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Chúng không những gây nguy hại đến tính mạng về con người mà còn ảnh hưởng đến quá trình phát triển kinh tế xã hội do làm mất thời gian, chi phí chữa bệnh và phòng chống véc tơ truyền bệnh.
Một số côn trùng phổ biến mang mầm bệnh nguy hiểm cho người:
1. Muỗi: là loài trung gian gây bệnh Sốt rét, Sốt xuất huyết, Giun chỉ, Viêm não Nhật bản, Zika, Sốt vàng da…
2. Bọ ve: có thể lây bệnh Lyme và sốt phát ban Rocky Mountain
3. Bọ chét ở chuột là nguyên nhân chính gây Dịch hạch
4. Bọ xít hút máu gây bệnh Chagas. Tại Việt Nam đã có nhiều trường hợp bị bọ xít hút máu đốt chích gây nhiễm trùng nặng, lở loét.
5. Ruồi cát (muỗi cát) gây Bệnh Leishmania, để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng.
Cần phân biệt khái niệm bệnh do véc tơ truyền với dị ứng do côn trùng: Dị ứng thường mang tính chất tạm thời và cấp tính, trong khi đó các tình trạng nhiễm trùng do côn trùng mang mầm bệnh truyền có thể hình thành bệnh và để lại biến chứng.
II. Phương thức truyền bệnh của côn trùng
Đa số côn trùng chích hút máu nhưng đường lây truyền bệnh có nhiều cách:
- Qua nước bọt: truyền Trypanosoma, Rickettsia, ký sinh trùng sốt rét…
- Qua chất bài tiết: Triatoma truyền bệnh Chagas…
- Truyền mầm bệnh qua da: muỗi đốt truyền giun chỉ, sốt rét…
III. Các triệu chứng của bệnh do côn trùng
1. Bệnh do véc tơ truyền sẽ có các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào loại côn trùng đã cắn, đốt người bệnh nhưng phổ biến vẫn là các triệu chứng sau:
- Sốt
- Ớn lạnh
- Đau đầu
- Đau cơ bắp
- Phát ban trên da
- Buồn nôn
- Đau bụng
2. Các triệu chứng nghiêm trọng hơn có thể bao gồm những phản ứng dị ứng:
- Khó thở
- Sưng phù họng
- Sưng môi, lưỡi hoặc mặt
- Tức ngực
- Nhịp tim nhanh kéo dài hơn vài phút
- Chóng mặt
- Nôn mửa
IV. Xử trí khi bị côn trùng tấn công
- Ngay khi nhận ra có vết đốt lạ, nếu vùng da vẫn còn xác côn trùng hoặc một phần bộ phận của chúng, hãy chụp lại hình ảnh trước khi loại bỏ từ từ chúng khỏi da.
- Sau đó rửa sạch vùng da này bằng bằng xà phòng và nước sạch
- Trong trường hợp xuất hiện các triệu chứng khác hoặc tình trạng nghiêm trọng hơn, bạn cần đến bác sĩ để được thăm khám kỹ càng (miêu tả và cho bác sĩ xem ảnh côn trùng đã đốt bạn).
V. Biện pháp phòng chống côn trùng gây bệnh
- Căn cứ theo đặc thù môi trường và điều kiện sống của côn trùng để lựa chọn các biện pháp diệt phòng thích hợp, hiệu quả.
- Duy trì diệt phòng thường xuyên, định kỳ.
- Truyền thông, giáo dục và cần sự phối hợp của cộng đồng.
BSCKI - Hoàng Oanh