23/10/2024
THẤU HIỂU ĐỂ ĐỒNG HÀNH
Làm cha mẹ một đứa trẻ trong độ tuổi cấp 2 - không đơn thuần chỉ là việc nuôi dưỡng về thể chất, sắp xếp cho con học tập và phát triển kiến thức , mà còn là một tiến trình tìm hiểu về con để hướng dẫn nhân cách và hơn thế nữa còn phải tìm hiểu chính năng lực của mình nhằm hoàn thiện bản thân trong cuộc sống gia đình.
Ngay từ khi đón chào một thành viên mới trong gia đình , các ông bố bà mẹ đã có thể nhận biết phần nào tính chất của đứa con. Có những đứa trẻ năng động phát triển tốt và dễ nuôi. Nhưng cũng cũng có trẻ thụ động , nhút nhát hay lầm lì khó bảo, cũng có trẻ sáng dạ và cũng có trẻ lại chậm chạp, kém năng lực trong nhận thức,,,, Nhưng dù như thế nào nếu trẻ có được sự quan tâm chăm sóc và thấu hiểu thì trẻ sẽ phát triển theo đúng với năng lực của từng em .
Sau giai đoạn trẻ em, với những thách thức trong lứa tuổi lên ba , lên sáu thì khi bước vào ngưỡng cửa thiếu niên từ 10- 15 tuổi, lại một lần nữa bố mẹ phải đối diện với những vấn đề của lứa tuổi tiền dậy thì và dậy thì với tính khí ẩm ương và thái độ nửa người lớn, nửa trẻ con ..
Để có thể giải quyết các thách thức này không đơn thuần chỉ là vận dụng những biện pháp giáo dục một chiều, mang tính áp đặt như khi con còn nhỏ. Mà phải là một sự nối kết có tính hai chiều giữa bố mẹ và con cái Có trao đi và nhận lại, có tiếp nhận và phản hồi.
Không thiếu những trường hợp khi trẻ 8 – 9 tuổi, thường tỏ ra ngoan ngoãn, bình tĩnh và vâng lời . Thế nhưng khi bước vào lớp 6 , ở lứa tuổi 11 – 12 lại bắt đầu nảy sinh ra những phản ứng và thái độ tiêu cực, mất kiểm soát cảm xúc, rất dễ nổi nóng, giận hờn vì những chuyện không đâu. Thậm chí có những dấu hiệu như trầm cảm hay tự thu mình lại, không còn có sự tự nhiên trong giao tiếp, chia sẻ với bố mẹ hay anh chị trong gia đình .
Điều này đã khiến cho nhiều phụ huynh đau đầu, lo lắng sợ con mình có vấn đề về tâm thần . Đã thế trong xã hội hiện nay với sự phổ biến của điện thoại thông minh, máy tính bảng, laptop đa năng mà trong việc học thì phải để cho các em sử dụng . Từ đó dẫn đến các nguy cơ khác, từ say mê game online cho đến việc bị lôi kéo, dẫn dụ vào thế giới ảo với trăm nghìn cạm bẫy .
Đứng trước những nguy cơ đó, nhiều gia đình chọn cho mình các biện pháp quản lý chặt chẽ , cứng rắn . nhưng đáng buồn thay, càng siết chặt thì lại càng gặp những phản ứng từ đứa trẻ , nhẹ thì trở nên quậy phá, bỏ học , dễ có những phản ứng tiêu cực, nặng hơn thì có dấu hiệu trầm cảm hay những rối loạn tâm lý như nói dối, chống đối, ăn trộm tiền và có thái độ thách thức, hỗn láo .. nặng hơn nữa là có những nguy cơ hủy hoại cơ thể hay tự tử .
Có những bố mẹ khác thì chọn thái độ làm ngơ hay thậm chí là nuông chiều , nhất là với những trẻ thông minh và nhanh nhẹn. Thế nhưng áp đặt hay chiều chuộng, quản lý chặt hay buông lỏng thì cũng chỉ là hai giải pháp một hậu quả !không đem lại những tác dụng như mong muốn . Trẻ không chống đối thì lại trở nên độc tài, đòi hỏi,ích kỷ và kiêu ngạo. Những thái độ và hành vi này đã khiến cho nhiều phụ huynh đau đầu, không biết ứng xử ra sao, nên lại phải đưa đến các nhà tâm lý trị liệu để mong tìm một giải pháp , mà họ cho rằng các nhà chuyên môn có thể chữa trị . phục hồi lại những giá trị về tâm lý cho con hay đơn giản hơn là thuyết phục đứa trẻ phải ổn định trở lại. .
Thực tế thì không đơn giản như việc chẩn đoán và kê toa cho bệnh nhân của một bác sĩ về các vấn đề sức khỏe thể chất . Về phương diện tâm lý, thì những vấn đề của trẻ không chỉ là việc trị liệu trên bản thân bé, mà còn có sự liên quan đến cả hệ thống gia đình và môi trường sống của trẻ . Đứa trẻ trong nhiều trường hợp, không chỉ là thủ phạm gây ra những cơn đau đầu cho bố mẹ, mà còn là nạn nhân đượcchỉ định, vì những sự mất quân bình trong đời sống tinh thần của gia đình .
Nhiều phụ huynh thường đi tìm các lý do từ bên ngoài hay cho rằng các tác động tiêu cực của xã hội với các thói hư tật xấu của bạn bè hay ảnh hưởng từ phim ảnh bạo lực và mát mẻ, là nguyên nhân chính dẫn đến những vấn đề của đúa trẻ. Điều này thì không sai, nhưng các yếu tố đó giống như một loại virus , chỉ có khả năng tấn công hay gây bệnh cho những cơ thể yếu đuối hay có bệnh nền. Còn với một cơ thể khỏe mạnh, có sức đề kháng tốt thì sẽ không có ảnh hưởng gì nhiều. Vì thế, một đứa trẻ có nhân cách tốt, có năng lực lại được ở trong một hệ thống gia đình ổn định và có được những ông bố, bà mẹ tự tin, biết kết nối với con, thì cũng như một cơ thể khỏe mạnh, có sức đề kháng với những bất trắc, bất ổn và tiêu cực bên ngoài như một loại virus xâm chiếm nhận thức của đứa trẻ .
Chúng ta không thể cứ che chắn, bảo bọc , nuông chiều hay răn đe, cấm đoán không cho trẻ tiếp xúc với những yếu tố tiêu cực từ bên ngoài , mà cách phòng bệnh tốt nhất, chính là sự thấu hiểu năng lực, tính cách và sở thích của con, để có thể giúp con phát triển nhân cách một cách lành mạnh. Từ đó, chính đứa trẻ sẽ có đủ nội lực để hóa giải những yếu tố tiêu cực từ bên ngoài, mà không bị những tác hại của chúng quật ngã .
Chúng ta sợ con sẽ hư hỏng, mất khả năng kiểm soát cảm xúc khi tiếp cận và bắt chước những “thói hư tật xấu” từ bên ngoài , mà chúng ta lại không sợ trẻ ảnh hưởng hay bắt chước ngay chính lối sống bất ổn của chúng ta, là những ông bố, bà mẹ và là những tấm gương cho trẻ noi theo ngay từ tấm bé ! Bạn đã có bao giờ thất hứa với con chưa ? Từ những chuyện hứa qua quýt cho xong, cho đến những lời hứa thưởng, hứa phạt rất nghiêm túc nhưng vẫn bị cho qua , vì đơn giản là bạn quên , bởi vì hứa với trẻ con thì đâu có quan trọng bằng chuyên hứa với nhau của người lớn ! Mà ngay cả với người lớn, thì mình vẫn có thể bỏ qua cơ mà, thì chuyện cho qua một lời hứa với trẻ con là chuyện ..nhỏ ! Bạn có bao giờ nói mà không làm với trẻ chưa ? Trước mặt trẻ, bạn tuyên bố rất mạnh mẽ về những dự tính, về những kế hoạch từ việc đi nhà hang, du lịch cho đến việc mua sắm cho trẻ, cho gia đình món này món kia. Thế rồi, với những lý do rất hợp lý, bạn cho qua , thậm chí cũng không cần một lời giải thích, hay xin lỗi vì đó là con bạn, đó là trẻ con mà, chúng sẽ dễ quên thôi . Đúng là trẻ không để bụng , không nhỏ nhen. Chúng không hề phiền muộn nhưng chúng bị tổn thương. Nói chính xác là niềm tin của chúng bị tổn thương, và một khi niềm tin đã bị tổn thương hay bị hủy hoại, thì thực sự là rất khó để phục hồi trong đời sống nội tâm của trẻ . Thậm chí có thể kéo dài đến trưởng thành và tạo nên một con người luôn hoài nghi với những giá trị trong cuộc sống. .
Niềm tin có một giá trị và một sức mạnh rất lớn , trong phạm vi gia đình thì mối quan hệ giữa bố mẹ và con ngoài sự yêu thương và tôn trọng, thì niềm tin có một vai trò quan trọng trong việc kiến tạo sự kết nối bền vững giữa người lớn và trẻ con . Có thể nói là điều bất hạnh lớn nhất trong một gia đình không phải là sự nghèo đói hay lạc hậu, mà chính là thiếu vắng sự tin tưởng lẫn nhau .
Khi chúng ta có một đứa con, đó là khởi điểm cho một hành trình, bắt đầu từ sự kết nối giữa bà mẹ và đứa con qua dòng sữa mẹ . Khi trẻ lớn hơn, thì sự kết nối được hình thành qua việc cho ăn, chăm sóc và chơi đùa với con . Đến khi trẻ lớn hơn nữa thì sự kết nối sẽ được hình thành trên niềm tin qua những ứng xử . Chúng ta thường phàn nàn là không biết trẻ học được ở đâu cái tật nói dối hay lấy trộm tiền của bố mẹ cũng như một số thói xấu khác. Ngoài việc đứa trẻ có một nhân cách yếu đuối hay ích kỷ thì phần lớn là do chúng ta đã không tin vào đứa trẻ và cũng không xây dựng được niềm tin của trẻ với chúng ta
Ngoài ra, sự thấu hiểu đối với trẻ còn là sự chấp nhận và không áp đặt những kỳ vọng quá mức năng lực của đứa trẻ. Chúng ta ai cũng muốn con mình sẽ tài giỏi và thông minh hơn , tìm mọi cách giáo dục sớm và chất lên vai đứa trẻ những kỳ vọng về một tài năng vượt trội . Có nhiều ông bố bà mẹ tuy luôn nói rằng, không hề buộc con phải trở nên tài giỏi , phải gồng gánh những kiến thức trước tuổi . Thế nhưng, lại bầy tỏ sự thất vọng trước những thất bại hay kém cỏi của con . Điều đó cho thấy chúng ta không có sự tin tưởng vào con và chính điều đó có khi sẽ làm đứa trẻ bị gãy đổ hơn là những áp lực về việc học .
Một môi trường cân bằng và lành mạnh trong gia đình mà ở đó , bố mẹ có trách nhiệm và có sự phân vai hợp lý, để có thể kiến tạo một môi trường an toàn, vui vẻ và nhất là có được sự tin tưởng lẫn nhau , sẽ giúp cho đứa trẻ vượt qua được những giai đoạn khó khan trong tiến trình thành nhân . Con cái chúng ta có thể không có đủ tài năng để trở thành những người xuất sắc , nhưng sẽ có đủ “sức khỏe tâm thần” để vượt qua được những thách thức của cuộc sống , có thể miễn nhiễm hay không bị tác động quá nhiều đến nỗi mất đi chính bản thân – Cái TÔI hay nhân cách của mình, để rồi thay vì Hòa mình với cuộc sống, nhưng vẫn giữ được bản sắc và sự tự chủ của mình thì lại trở thành kẻ chỉ biết Hùa theo đám đông , và mất đi sức đề kháng trước những cám dỗ của cuộc sống . .
Nền tảng cho một nhân cách tốt khi con trưởng thành là kết quả của một tiến trình đồng hành với con trong thấu hiểu và tôn trọng các giá trị tinh thần.
. CVTL LÊ KHANH .
