29/07/2025
SƠ CỨU CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG
"Chấn thương cột sống – Cứu sai, hại cả đời!"
Chấn thương cột sống là một trong những loại tai nạn nguy hiểm nhất, có thể dẫn đến liệt vĩnh viễn hoặc tử vong nếu không được xử lý đúng cách. Việc sơ cứu ban đầu đúng cách đóng vai trò then chốt trong việc cứu sống và giảm thiểu di chứng cho nạn nhân.
1. Dấu hiệu nhận biết chấn thương cột sống
Nạn nhân bị tai nạn giao thông, ngã từ độ cao, bị vật nặng đè vào lưng hoặc cổ.
Than phiền đau cổ, lưng, tê yếu tay chân hoặc không cử động được.
Mất cảm giác và/hoặc mất vận động phía dưới vị trí tổn thương ở cột sống.
Bí tiểu, hoặc không tự chủ
Cổ hoặc lưng cong vẹo bất thường.
Bất tỉnh hoặc thở yếu.
Bệnh nhân bị 1 vật nhọn đâm vào vùng cột sống
Nếu bệnh nhân bất tỉnh vì chấn thương đầu, luôn xử trí như chấn thương cột sống.
2. Nguyên tắc sơ cứu
KHÔNG được di chuyển nạn nhân trừ khi khu vực không an toàn (cháy, sập, lũ...).
Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
Giữ nguyên tư thế nạn nhân. Không bẻ, xoay, đỡ dậy. Đặt nạn nhân ở tư thế nằm ngửa đầu bằng.
Giữ thẳng đầu, cổ và lưng trên một đường thẳng nếu buộc phải di chuyển.
Cần ít nhất 3–5 người để di chuyển nạn nhân đúng cách nếu cần.
Thực hiện kỹ thuật hồi sức tim phổi nếu nạn nhân không có dấu hiệu của tuần hoàn và hô hấp.
Chuyển nạn nhân đúng cách với 4 người, 1 người phía trên giữ trục cổ thân, 3 người còn lại đứng cùng bên nâng giữ từ vai tới gót của nạn nhân; di chuyển theo hiệu lệnh một người (đầu, cổ, cột sống và hông – kỹ thuật Log – Roll).
Đặt nạn nhân lên một mặt phẳng cứng. Sau đó bất động tạm cột sống cổ bằng chêm hai túi cát hai bên cổ hoặc giữ đầu và cổ không di chuyển, nẹp cổ vải mềm, cố định nạn nhân vào mặt phẳng cứng ở trán, đai vai, đai hông.
Tuy nhiên, trong trường hợp không có nẹp cổ, có thể chế tạo nẹp cổ tại chỗ bằng cách: dùng bìa hoặc giấy báo xếp thành một lớp dày (khoảng 10 tờ giấy chồng lên nhau) gấp lại thành một mảnh rộng từ 8-12cm (tùy theo độ cao của cổ nạn nhân) và dài khoảng 50 cm. Dùng khăn hoặc các mảnh vải xé từ quần áo ra quấn xung quanh cho êm, tạo thành mảng nẹp. Cuốn mảng nẹp quanh cổ nạn nhân sao cho một cạnh tỳ lên phần vai giáp với cổ, cạnh kia tỳ vào phía dưới cằm và xương hàm, làm cho nạn nhân không thể gấp hoặc nghiêng cổ sang bên. Sau đó, dùng dây cột lại không cho nẹp cổ bị b**g ra.
Chuyển ngay đến bệnh viện bằng xe cấp cứu, xe lam, xe tải nhỏ, thuyền ghe để nạn nhân được nằm thẳng.
3. Tuyệt đối không làm
Không đỡ nạn nhân ngồi dậy hoặc di chuyển một mình.
Không xoa bóp, bẻ cổ, kéo tay chân nạn nhân.
Không tháo mũ bảo hiểm nếu nghi ngờ chấn thương cổ, trừ khi cần cấp cứu hô hấp.
4. Ghi nhớ 3 bước sống còn
✅ BẤT ĐỘNG – ✅ GỌI CẤP CỨU – ✅ GIỮ AN TOÀN
Thực hiện đúng sơ cứu ban đầu sẽ góp phần quan trọng giúp nạn nhân giữ được tính mạng và khả năng vận động sau này.
Tác giả:
BS. Nguyễn Dương Hoàng Khang
Bệnh viện Phục hồi chức năng – Điều trị bệnh nghề nghiệp;
Khoa Phục hồi chức năng – Tổn thương tủy sống.
Tài liệu tham khảo:
Quyết định số 636/QĐ-BYT-2025 Tài liệu huấn luyện sơ cứu, cấp cứu tại nơi làm việc.