16/09/2025
SƠN DƯỢC VỊ THUỐC BỔ TRONG ĐÔNG Y.
Sơn dược còn có tên khác: Hoài sơn, củ mài, Thự dự
Tên khoa học: Radix Dioscoreae thuộc họ Củ nâu (Dioscoreaceae).
Cây mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi.
Tính vị: Vị ngọt tính bình
Quy kinh: Vào kinh tỳ, phế, thận.
1/ CÔNG DỤNG: Ích khí, bổ tỳ âm, vị âm, phế âm, thận âm, sinh tân chỉ khát, bình suyễn, sáp tinhThuốc bổ ngũ tạng, chữa suy nhược cơ thể, mạnh gân xương, chữa ỉa chảy, đái đường, gầy yếu, di tinh, giúp tiêu hoá.
2/ CHỦ TRỊ:
Dùng sống: chữa bạch đái, thận kém, tiêu chảy do thấp hàn.
Dùng chín: chữa tỳ vị hư yếu. Trị lở, ung nhọt, thổ huyết.
- Tỳ và vị hư yếu biểu hiện như biếng ăn, tiêu chảy và mệt mỏi dùng với Nhân sâm, Bạch truật và Phục linh trong bài Sâm Linh Bạch Truật Hoàn.
- Thấp nặng do tỳ kém biểu hiện như khí hư mầu đục và loãng, mệt mỏi: Dùng Sơn dược với Bạch truật, Phục linh và Khiếm thực.
- Do thận kém biểu hiện như khí hư và đau lưng dưới dùng Sơn dược với Sơn thù du và Thỏ ti tử.
- Thấp nặng chuyển thành nhiệt biểu hiện như khí hư mầu vàng dùng Sơn dược với Hoàng bá và Xa tiền tử.
- Tiểu đường biểu hiện như rất khát, uống nhiều, ăn nhiều, đi tiểu nhiều và mệt mỏi dùng Sơn dược với Hoàng kỳ, Thiên hoa phấn, Sinh địa hoàng và Cát căn.
- Mộng tinh do thận suy dùng Sơn dược với Sơn thù du và Sinh địa hoàng trong bài Lục Vị Địa Hoàng Hoàn.
- Hay đi tiểu do thận suy dùng Sơn dược với Ích trí nhân và Tang phiêu tiêu.
- Ho mạn tính do phế suy dùng Sơn dược với Sa sâm, Mạch đông và Ngũ vị tử.
Cách dùng, liều lượng: 12-24g mỗi ngày, dạng thuốc sắc hay thuốc bột.
Chú ý: Trên thực tế người ta còn chế biến Hoài sơn từ một số loài khác thuộc chi Discorea như Củ cọc, Củ mỡ,... tác dụng của chúng so với Hoài sơn chưa có tài liệu công bố.
ỨNG DỤNG LÂM SÀNG
I/ CHỮA TỲ HƯ TIÊU CHẢY, NGƯỜI MỆT MỎI.
- Sâm linh bạch truật tán: Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Cam thảo, đều 2 phần, Liên nhục, Ý dĩ, Sa nhân, Cát cánh đều 1 phần, Bạch biễn đậu 1,5 phần, tất cả sao khô và tán bột ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 16 g với nước sắc của 2 quả đại táo,
-Sơn dược 50- 100g, gạo nếp sao hơi vàng nấu ăn vài lần trong ngày.
II/ CHỮA THẬN HƯ MỘNG TINH, DI TINH, HƯỢT TINH, TIỂU TIỆN LUÔN KHÔNG NÍN ĐƯỢC, PHỤ NỮ ĐỚI HẠ.
-Bí nguyên tiễn: Sơn dược 12g, Đảng sâm 12g, bạch truật 12g, Bạch linh 12g, Khiếm thực 12g, Táo nhân 12g, Kim anh tử 12g, Viễn chí 8g, Ngũ vị tử 8g, cam thảo 4g. Sắc uống chữa di tinh, tả lỵ, Bạch đới hạ.
III/ CHỮA PHẾ THẬN ÂM HƯ HO SUYỄN, CÁC CHỨNG PHỔI KẾT HẠCH, BUỔI CHIỀU HƠI SỐT NÓNG, SUYỄN THỞ, HO KHẠC, TỪ RA MỒ HÔI HOẶC TIM HỒI HỘP.
-Độc vị thự dự ẩm: Dùng sơn dược phiến lát sống phơi khô sắc uống thay nước tà hàng ngày.
IV/ CHỮA BỆNH PHIỀN NHIỆT, MIỆNG KHÁT DO ÂM HƯ, TÂN DỊCH KHÔ
-Ngọc dịch thang: Hoàng kỳ 12g, Cát căn 12g, Tri mẫu 12g, thiên hoa phấn 12g, Sơn dược 24g, Kê nội kim 8g, Ngũ vị tử 6g. Sắc uống ngày 1 thang.
-Chữa bệnh tiểu đường: Sơn dược 32g, Phúc bồn tử 12g, Mạch môn đông 12g, Thiên hoa phấn 12g Săc uống ngày 1 thang.
CÁC BÀI THUỐC THƯỜNG DÙNG
-Chữa chứng nóng trong, người gầy, đổ mồ hôi trộm. Bài Lục vị địa hoàng để bổ âm: Thục địa 32 g, phục linh 12 g, sơn thù 16 g, trạch tả 12 g, hoài sơn 16 g, đan bì 12 g. Tán bột hoàn với mật, ngày dùng 30g, hoặc sắc uống.
-Chữa chứng tiêu chảy kéo dài, cơ bắp teo nhão, chán ăn, mệt mỏi không có sức: Hoài sơn cũng được dùng trong bài Sâm linh bạch truật tán để bổ Tỳ, Đảng sâm, hoài sơn, bạch truật, bạch linh, cam thảo mỗi thứ 80 g; biển đậu, hạt sen, ý dĩ, cát cánh, sa nhân mỗi thứ 40 g; trần bì 30 g, tán bột, ngày uống 12 g.
-Chữa các chứng suy dinh dưỡng trẻ em, tiểu đường, ho đàm nhiều do viêm phế quản mãn, tiêu chảy kéo dài, suy nhược cơ thể ở phụ nữ có thai, người mới ốm dậy... Có thể dùng phối hợp trong bài thuốc hoặc dùng đơn độc. Một số đơn thuốc đơn giản:
- Trị suy dinh dưỡng trẻ em: Hoài sơn 15 g, ý dĩ 10 g tán bột; gan gà 1 cái thái nhỏ. Hấp chín, ngày ăn 2 lần.
- Trị tiểu đương type 2 thể nhẹ và trung bình: Hoài sơn 20 g, hoàng kỳ 16 g, sinh địa 16 g, mạch môn đông 12 g, thiên hoa phấn 12 g, sắc uống ngày một thang. Có thể chỉ dùng 100 g hoài sơn, nấu thành cháo, ăn hàng ngày để trị viêm phế quản mãn, tiểu đường, suy nhược.
-Chữa trẻ em gầy yếu, nhác ăn, phụ nữ có mang mỏi mệt chán cơm hay người có bệnh đái đường gầy róc: dùng Hoài sơn thái miếng đồ lên, sao già tán bột, uống mỗi lần 6-10g; ngày uống 2-3 lần vào giữa buổi lúc đói. Hoặc dùng củ mài luộc ăn.
-Chữa trẻ em ỉa chảy kéo dài, hoặc ỉa phân nhầy có mùi, lỵ mạn tính, phụ nữ bạch đới, nam giới di tinh, đau lưng suy yếu: dùng Củ mài 200g, Củ súng, Hạt sen, ý dĩ sao, đều 100g, sấy khô tán bột uống mỗi ngày 20g với nước cơm.
-Thuốc bổ dưỡng: Hoài sơn, Quả tơ hồng, Hà thủ ô, Huyết giác, Đỗ đen sao cháy mỗi loại 1kg, Vừng đen 300g, Ngải cứu 200g, gạo nếp rang 100g, muối rang 5g, tán bột, làm viên, uống mỗi ngày 10-20g .
-Chữa chứng tiêu chảy kéo dài do Tỳ hư, dùng bài:
-Sâm Linh Bạch truật tán phương: Đảng sâm, Bạch truật, Bạch linh, Sơn dược, Chích Cam thảo, mỗi thứ 80g, sao Biển đậu 60g, Liên nhục, Ý dĩ nhân, Cát cánh, Sa nhân mỗi thứ 40g, Trần bì 30g, tất cả tán bột mịn trộn đều, mỗi lần uống 8 - 12g ( trẻ em bớt lượng), với nước sôi nguội, hoặc làm thuốc thang sắc uống.
-Cốm Bổ tỳ : Bạch biển đậu, Ý dĩ nhân, Hoài sơn đều sao, mỗi thứ 200g, Cốc nha, Liên nhục ( bỏ tim) sao mỗi thứ 100g, Nhục đậu khấu 30g, Trần bì, Sa nhân mỗi thứ 20g. Ba vị sau sắc lấy nước, các vị khác tán bột mịn hòa với nước thuốc cùng ít mật đường làm thành dạng cốm. Trẻ em mỗi lần uống 6 - 12g, chia 2 - 3 lần với nước cơm càng tốt. Bài thuốc này có tác dụng kiện tỳ, hành khí, tiêu thực. Trị tiêu chảy kéo dài, trẻ em suy dinh dưỡng đều tốt. Bột Hoài sơn gia nước khuấy thành hồ uống trị tiêu chảy.
-Sơn dược 40 - 80g, gạo tẻ ( lâu năm càng tốt), sao hơi vàng hoặc gạo nếp, sao 50 - 100g, sắc uống.
-Sơn dược 15g, Dĩ nhân 10g tán bột mịn, dùng 1 cái gan gà cắt nhỏ với dao tre trộn thuốc, thêm ít dấm cho vào hấp cơm, chia 2 lần ăn sáng tối. Trị trẻ tiêu chảy kéo dài, hơn 1000 ca kết quả tốt, thường chỉ 3 ngày là khỏi.
-Chữa di tinh nhiều lần hoặc phụ nữ bạch đới nhiều: dùng bài Bí nguyên tiễn có tác dụng ích thận cố tinh, chỉ đới.
-Bí nguyên tiễn: Sơn dược, Đảng sâm, Bạch truật, Phục linh, Khiếm thực, Táo nhân, Kim anh mỗi thứ 12g, Viễn chí, Ngũ vị tử mỗi thứ 6g, Cam thảo 4g, sắc uống.
-Chữa viêm phế quản mạn tính: do Tỳ phế hư sinh ho đờm nhiều, trong lỏng, người gầy mệt mỏi, ăn kém hoặc lao phổi thể phế âm hư, dùng bài Nhất vị thự dự ẩm: Sơn dược sống lượng từ 100 đến 200g tùy lớn bé sắc uống trong ngày như nước uống.
-Hòa phế ẩm: Hoài sơn 16g, Đảng sâm 16g, Mạch môn, Phục linh, Bách hợp mỗi thứ 12g, Bắc Hạnh nhân, Chích Cam thảo, Thổ bối mẫu mỗi thưs 10g, sắc uống. Có thể dùng Xuyên Bối mẫu 8g, tán bột hòa nước uống.
-Chữa chứng tiểu đường: thường dùng cho tiểu đường thể nhẹ và trung bình, dùng độc vị như trên dùng bài: Sơn dược tiêu khát ẩm: Hoàng kỳ 16g, Hoài sơn 20g, Thiên hoa phấn, Tri mẫu mỗi thứ 12g, Kê nội kim 8g, Ngũ vị tử 6g, sắc uống.
-Ngọc dịch thang: Sơn dược 24g, Hoàng kỳ, Cát căn, Hoa phấn, Tri mẫu mỗi thứ 12g, Kê nội kim 8g, Ngũ vị tử 6g, sắc uống.
-Hoài sơn 30g, Phúc bồn tử, Mạch môn, Thiên hoa phấn mỗi thứ 12g, sắc nước uống.
+ Chuyên: cung cấp dược liệu, viên thành phẩm. Nhận hốt thuốc theo toa, cao đơn hoàn tán theo yêu cầu.
Zalo: 0792 838 989
