28/10/2023
ĐIỀU TRỊ, CHĂM SÓC, GIÁO DỤC TRẺ VỀ RỐI LOẠN TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý (ADHD) LÀ SỰ PHỐI HỢP CỦA GIA ĐÌNH -NHÀ TRƯỜNG - XÃ HỘI VÀ SỰ THAM GIA CỦA LĨNH VỰC Y TẾ
Theo số liệu của Bộ Y tế, tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ tăng động giảm chú ý dao động từ 3,2 đến 9,3% và đang có dấu hiệu tăng dần qua các năm.
Tuy nhiên, có hơn 35% trường hợp trẻ tăng động giảm chú ý nhưng phụ huynh không nhận ra. Điều này khiến việc can thiệp điều trị bị chậm trễ, hiệu quả không cao, thậm chí trẻ phải gánh chịu những hệ quả nặng nề suốt cuộc đời
ADHD được chẩn đoán rõ rệt nhất ở lứa tuổi 4 – 6 tuổi, thường thấy ở bé trai mắc nhiều hơn bé gái (gấp 4 – 10 lần). Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây cho thấy tỉ lệ rối loạn này ở bé gái cũng có xu hướng gia tăng.
Nguyên nhân của chứng ADHD có 3 nhóm chính, đó là:
1. Nguyên nhân thực thể:
Người mẹ trong thời kỳ mang thai tiếp xúc với một số độc chất như: thuốc lá, rượu, ma túy. Những chất này làm giảm sản xuất dopamine ở trẻ em hoặc các độc chất trong môi trường như dioxine, hydrocarbure benzen…cũng làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra bị tăng động, kém tập trung.
Những tai biến sản khoa và một số yếu tố bẩm sinh như: trẻ sinh thiếu tháng, thiếu oxi lúc sinh (bị ngạt). Những dị tật bẩm sinh của hệ thần kinh và cấu trúc cũng như sự hoạt động không đồng đều và thiếu cân bằng ở các vùng não bộ, những can thiệp sản khoa (foorxep)…có nguy cơ làm ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của trẻ.
2. Do di truyền: cũng có những giả định đặt ra rằng đa số những trẻ em bị rối loạn tăng động giảm tập trung chú ý thì trong gia đình của chúng có ít nhất một thành viên bị dạng rối loạn này. Hơn nữa, 1/3 số người đàn ông bị rối loạn tăng động – giảm tập trung khi còn nhỏ (tương đương khoảng 30%), thì con họ sau này cũng có nguy cơ mắc phải.
3. Nguyên nhân tâm lý:
Tình trạng stress, lo lắng, rối loạn tâm thần, bị cưỡng bức, lạm dụng tình dục, gặp khó khăn trong học tập, môi trường sống trong gia đình bất ổn, phương pháp giáo dục có những bất cập cũng là những nguyên nhân thuận lợi dẫn đến rối loạn ADHD.
Định hướng can thiệp, điều trị:
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống:
Tăng cường các sản phẩm từ sữa, lúa mì, bắp, đậu nành, rau xanh, củ quả, cá, thịt có màu trắng…Và giảm các thực phẩm gây kích ứng, sản phẩm có phụ gia như các loại thịt đỏ, nước ngọt, sô-cô-la…
2. Hóa dược (thuốc):
Dùng hóa dược là việc nên hết sức cân nhắc và nhất thiết phải tuân thủ theo bác sỹ chuyên khoa.
3. Tâm lý trị liệu: Một số biện pháp phối hợp hiệu quả khác như:
- Xoa bóp (massage): massage đặc biệt có lợi giúp trẻ thư giãn. Trẻ được điều trị bằng phương pháp này sẽ trầm tĩnh hơn, ngủ ngon hơn, có thể giảm những cơn ác mộng khi ngủ, cải thiện được hành vi, cơn xung động và biết lắng nghe, vâng lời hơn.
- Phương pháp Tomatis: nguyên tắc của phương pháp này là dùng âm nhạc để điều trị cho trẻ có chứng ADHD được khởi xướng bởi Alfred A Tomatis – một bác sỹ người Pháp. Theo ông, đây là phương pháp cho kết quả rất tốt. Trong quá trình trị liệu có thể cho trẻ nghe nhạc Mozart, hòa tấu, thậm chí nghe giọng nói của người mẹ hoặc người mà trẻ yêu mến.
- Phương pháp Tâm vận động: Phương pháp này đòi hỏi một số trang bị về phòng ốc, các dụng cụ giáo dục đặc biệt và những kiến thức chuyên môn (phương pháp này nên đến các trung tâm vật lý trị liệu phục hồi chức năng chuyên biệt).
• Nguyên tắc chăm sóc trẻ ADHD tại nhà:
1. Cha mẹ cần dạy trẻ tự lập trong một số hoạt động như ăn uống, vệ sinh cá nhân…Cho trẻ tham gia các trò chơi tương tác và giúp đỡ các thành viên khác trong gia đình.
2. Dậy trẻ có thói quen để các đồ dùng của bản thân ngăn nắp và đúng nơi quy định.
3. Không nên cho con xem tivi lâu và chỉ xem một số chương trình phù hợp.
4. Cho trẻ chơi các trò chơi tĩnh, xem sách, vẽ tranh, xếp hình, học đàn…
5. Không nên cho chơi trò chơi kích động bạo lực.
6. Khuyến khích trẻ tham gia, giúp đỡ bố mẹ một số việc nhà.
7.Trẻ cần được tham gia các hoạt động như tập xe đạp, đá bóng, đi bộ… để có sự điều chỉnh hài hòa giữa sự vận động thể lực với hoạt động tâm trí.
8. Đảm bảo cho trẻ ngủ đủ giấc: Cơ bản từ 8 – 9 tiếng mỗi ngày, ban ngày nên cho trẻ ngủ trưa.
9. Hạn chế tối đa cho trẻ uống các thứ nước ngọt có ga, hạn chế ăn những đồ ăn chế biến có phẩm màu, đồ hộp cá thịt…Nên khuyến khích con ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi.
Đối với những trẻ đến tuổi học:
10. Cần xây dựng nề nếp, nội quy học tập phù hợp với độ tuổi của trẻ và khuyến khích trẻ cam kết thực hiện. Khi trẻ thực hiện tốt phụ huynh nên có hình thức động viên, khen thưởng và khích lệ kịp thời để củng cố sự tiến bộ.
11. Nội dung, thời gian học tập nên chia nhỏ, vừa sức với trẻ. Tuyệt đối tránh tạo áp lực cho trẻ dễ gây phản ứng không tốt, chứng sợ học, né tránh gây hiệu ứng ngược.
12. Khuyến khích trẻ ADHA tham gia vào những hoạt động giải trí tĩnh. Với những trẻ dưới 3 tuổi, bạn nên chơi cùng con những trò chơi tĩnh như: sử dụng thẻ tranh, lắp ghép những khối màu hình dạng khác nhau, thả khối vào hộp, chơi trò chơi đóng vai, trò chơi tưởng tượng … Đối với trẻ 3 – 6 tuổi, bạn hãy hướng dẫn con vẽ tranh tô màu, cắt xé dán thủ công, chơi đất nặn, xâu hạt, ghép hình phức tạp hơn… để tạo cho trẻ tính kiên trì và ngồi yên được lâu hơn.
13.Tham gia những trò chơi nhóm. Dạy trẻ diễn đạt ngôn ngữ, hỏi chuyện thường xuyên, khuyến khích trẻ kể chuyện… nhằm phát triển ngôn ngữ và giao tiếp.
14. Giao cho trẻ một số nhiệm vụ trong thời gian giải lao, lúc rảnh rỗi để trẻ hoàn thành. Đồng thời, luôn khích lệ, động viên trẻ thường xuyên ngay cả khi trẻ chưa hoàn thành.
15. Khi trẻ mắc lỗi, nên nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng rõ ràng và dứt khoát, tạo cho trẻ cơ hội sửa chữa khuyết điểm.
16. Khuyến khích trẻ đi bộ cùng mẹ hoặc người lớn khoảng 30 phút vào mỗi buổi chiều.
17. Xoa bóp tay, chân, mặt cho trẻ bao gồm những động tác như: xoa, bóp, ấn, vỗ khum, miết, chải lên một số bộ phận cơ thể…
