29/07/2025
KHÁI QUÁT VỀ VẮC-XIN QDENGA PHÒNG BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE
🧬 1. GIỚI THIỆU VẮC-XIN TAK-003
* Tên thương mại: QDENGA (Takeda)
* Công nghệ: Vaccine sống giảm độc lực tái tổ hợp, sử dụng xương sống của virus DENV-2, gắn prM/E từ DENV-1, -3, -4.
* Dạng bào chế: tiêm bắp (IM), 2 liều cách nhau 3 tháng.
* Đối tượng sử dụng: người từ 4 tuổi trở lên, không phân biệt tình trạng huyết thanh học (seropositive hay seronegative).
* Tình trạng phê duyệt: EMA (2022), WHO SAGE (2023), chấp thuận tại EU, Indonesia, Brazil...
📚 Nguồn tham khảo:
1. Biswal S et al., NEJM, 2019;381:2009–2019. doi:10.1056/NEJMoa1903869
2. Kallas EG et al., Lancet Infect Dis, 2023;23(2):199–210. doi:10.1016/S1473-3099(22)00760-6
3. WHO QDENGA Vaccine Position Summary, 2023
🔬 2. CẤU TRÚC VÀ SINH KHÁNG NGUYÊN
* Các thành phần E protein từ DENV-1, 3, 4 giúp sinh kháng thể đặc hiệu với từng typ.
* Protein NS (non-structural) đều có nguồn gốc từ DENV-2 → kích hoạt mạnh nhánh T lymphocyte, đặc biệt là CD8⁺ T cell chống DENV-2 và chéo các typ khác.
Xem thêm hình 1
🧠 3. CƠ CHẾ MIỄN DỊCH
3.1. Miễn dịch dịch thể (humoral immunity)
* Kháng thể trung hòa IgG chống lại vùng domain III của E protein, có khả năng ngăn chặn sự gắn virus với receptor tế bào.
* Sau 2 liều, hơn 90% người được tiêm tạo neutralizing antibody ≥1:10 với ≥1 typ DENV.
* Tỉ lệ seroconversion cao nhất với DENV-2, do là backbone chính của vaccine.
📚 Nguồn tham khảo:
Tricou V et al., NEJM, 2023;388(8):733–747. doi:10.1056/NEJMoa2204511
3.2. Miễn dịch tế bào (cell-mediated immunity)
* Protein NS (NS1, NS3, NS5) từ DENV-2 → kích hoạt mạnh T CD8⁺ cytotoxic và T CD4⁺ helper.
* Có sự nhận diện chéo cross-reactive T cells với DENV-1, -3, -4 do sự bảo tồn epitope ở vùng NS3, NS5.
📚 Tham khảo:
Weiskopf D et al., Nature Immunology, 2013;14(6):584–590. doi:10.1038/ni.2560
⚠️ 4. PHẢN ỨNG PHỤ VÀ AN TOÀN (SAFETY)
* Các thử nghiệm pha 3 (TIDES trial) trên hơn 20.000 đối tượng ở 8 quốc gia (Asia – Latin America).
* Không có nguy cơ ADE ở người seronegative.
* Tỷ lệ phản ứng bất lợi nặng (SAEs): tương đương với nhóm placebo, chủ yếu là phản ứng tại chỗ và sốt nhẹ thoáng qua.
📚 Tham khảo:
1. Biswal S et al., NEJM, 2019;
2. Tricou V et al., NEJM, 2023
📊 5. HIỆU QUẢ BẢO VỆ (VACCINE EFFICACY – VE)
⚠️ Bảo vệ vẫn tốt ở cả người chưa từng nhiễm, là điểm vượt trội so với Dengvaxia.
Xem thêm hình 2
📈 6. ƯU ĐIỂM KHOA HỌC NỔI BẬT
✅ Không cần xét nghiệm huyết thanh học trước tiêm
✅ Kích hoạt cả miễn dịch dịch thể và tế bào
✅ Đáp ứng bền vững tới ≥4 năm sau tiêm
✅ Thích hợp triển khai đại trà trong vùng lưu hành dịch
🧪 7. KẾT LUẬN
* TAK-003 là một trong những vaccine Dengue toàn diện nhất đến hiện nay về mặt miễn dịch học.
* Được thiết kế để giảm thiểu nguy cơ ADE, đồng thời đảm bảo kích hoạt miễn dịch đa typ, kể cả ở người chưa từng nhiễm.
* Là lựa chọn lý tưởng để bảo vệ cộng đồng trong vùng dịch lưu hành cao, đặc biệt ở trẻ em.
🔖 TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Biswal S et al. Efficacy of a tetravalent dengue vaccine in healthy children and adolescents. NEJM. 2019;381:2009–2019. doi:10.1056/NEJMoa1903869
2. Tricou V et al. Long-term safety and efficacy of TAK-003. NEJM. 2023;388(8):733–747. doi:10.1056/NEJMoa2204511
3. Kallas EG et al. Butantan-DV trial. The Lancet Infect Dis. 2023;23:199–210
4. Weiskopf D et al. T cell responses to dengue virus infection. Nature Immunology. 2013;14:584–590
5. WHO Dengue Vaccine QDENGA Summary. Geneva. 2023