07/12/2023
1️⃣ Liệt dây thần kinh số 7 là gì?
Dây thần kinh số 7, còn được gọi là dây thần kinh mặt, có vai trò kiểm soát các cơ trên mặt để thực hiện các biểu cảm như mỉm cười hoặc nhăn mày đồng thời giúp cơ thể cảm nhận vị giác ở 2/3 trước của lưỡi.
Liệt mặt vô căn hay liệt Bell là tên gọi khác của liệt dây thần kinh số 7, là loại liệt do tổn thương thần kinh ngoại biên phổ biến nhất, chiếm hơn 50% trường hợp. Tỉ lệ mắc khoảng 0.3% trên dân số chung không phân biệt chủng tộc, giới tính, độ tuổi.
Thai kỳ - đặc biệt vào tam cá nguyệt cuối (tuần 28 - 40) và những tuần đầu hậu sản sẽ gia tăng nguy cơ bị liệt Bell lên khoảng gấp 3 lần. Người có bệnh nền tăng huyết áp hoặc đái tháo đường có nguy cơ liệt dây thần kinh số 7 với tỉ lệ khoảng 5 đến 10%.
2️⃣ Nguyên nhân
Nguyên nhân được đề cập phổ biến nhất là do virus. Tuy nhiên, cơ chế gây bệnh của virus hiện vẫn chưa được chứng minh hoàn toàn. Những nguyên nhân được chấp nhận rộng rãi hơn là đái tháo đường, tiền sản giật - sản giật trong thai kỳ, và cao huyết áp.
Đối tượng có nguy cơ cao bị liệt dây thần kinh mặt
Liệt dây thần kinh số 7 thường xảy ra ở những người từ 15 đến 60 tuổi. Nguy cơ sẽ cao hơn nữa nếu bạn đang mang thai hoặc có các bệnh lý sau:
Bệnh tự miễn.
Đái tháo đường.
Tiền sử gia đình mắc liệt Bell.
Herpes môi.
Tăng huyết áp.
Bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn.
Bệnh zona.
3️⃣ Dấu hiệu
Triệu chứng liệt mặt: Mất cảm giác ở mặt, rối loạn sự vận động các cơ kiểm soát nét mặt, không thể nhắm mắt, chảy nước dãi.
Triệu chứng rối loạn giác quan: Mất vị giác ở 2/3 phía trước của lưỡi, chảy nước mắt quá mức, có hoặc không kèm rối loạn thị lực.
Tổn thương thần kinh khác kèm theo như đau đầu, thường kèm liệt dây sinh ba (dây V)
4️⃣ Biến chứng nguy hiểm
Liệt dây thần kinh số 7 có thể gây ra các biến chứng như:
Viêm kết mạc, viêm giác mạc, loét giác mạc: Do bệnh nhân không thể nhắm kín mắt, có thể sử dụng thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ cho mắt.
Co thắt nửa mặt sau liệt mặt: Xảy ra khoảng 15% trường hợp, thường do dây VII sau khi tổn thương, phục hồi nhưng phân bố không đúng vị trí và chức năng.
Đồng vận: Có thể khó nhận biết, cơ mặt mất tự chủ khi thực hiện các biểu cảm nhất định như tự động nhắm mắt khi cười, cơ miệng co giật khi nheo mắt…
Hội chứng nước mắt cá sấu: Gây ra các triệu chứng khó chịu như đau mắt, nhắm mắt không kín, chảy nước mắt, nước dãi, khó nuốt...
Bệnh nhân có thể bị biến chứng về mắt
5️⃣ Cách chẩn đoán
Bệnh liệt dây thần kinh số 7 có thể được chẩn đoán dựa trên triệu chứng của bệnh nhân. Tuy nhiên, một số bệnh khác cho các biểu hiện tương tự như bệnh Lyme, cholesteatoma, hội chứng Ramsay Hunt, đột quỵ… Do đó, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm sau nhằm loại trừ các nguyên nhân trên:
Xét nghiệm ELISA: Chẩn đoán phân biệt với bệnh Lyme.
Điện cơ đồ (EMG): Đo hoạt động và mức độ tổn thương của thần kinh, giúp dự đoán tốc độ hồi phục, thường thực hiện 20 - 30 ngày tính từ lúc bắt đầu khởi phát triệu chứng.
Chụp cộng hưởng tử (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (chụp CT): Loại trừ đột quỵ và các nguyên nhân khác gây tổn thương thần kinh.
6️⃣ Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Gặp bác sĩ càng sớm càng tốt nếu bạn có bất kỳ biểu hiện bất thường nào khác trên mặt hoặc xuất hiện các triệu chứng sau:
Mất khả năng kiểm soát biểu cảm ở mặt như cười, nhăn mày, nheo mắt…
Chảy nước mắt nhiều và liên tục mà không rõ nguyên do.
Các phương pháp chữa bệnh
Điều trị nội khoa
Điều trị nguyên nhân
Tùy theo nguyên nhân gây bệnh sẽ chỉ định điều trị khác nhau nhằm loại trừ nguyên nhân gây bệnh với các bệnh lý không có chỉ định ngoại khoa.
7️⃣ Điều trị liệt mặt
Dùng thuốc và phối hợp kèm các biện pháp không dùng thuốc.
Có thể dùng các thuốc sau:
Corticoid.
Kháng sinh khi có nhiễm khuẩn hoặc kháng virus khi bị zona - thường chỉ dùng kháng virus trong trường hợp tổn thương liệt dây VII nặng và dấu hiệu nhiễm virus rõ ràng.
Thuốc giãn mạch, tăng biến dạng hồng cầu: Piracetam.
Bảo vệ dây thần kinh: Dùng vitamin nhóm B liều cao B1, B6, B12.
Các biện pháp không dùng thuốc
Y học cổ truyền: Ty trúc không, Đồng tử liêu, Thừa khớp…
Vật lý trị liệu: Điện di nivalin, hồng ngoại, sóng ngắn, điện xung dòng xung kích thích, xoa bóp.
Châm cứu là một biện pháp điều trị bệnh
Châm cứu là một biện pháp điều trị bệnh
Điều trị ngoại khoa
Phẫu thuật được thực hiện để loại trừ nguyên nhân gây ra liệt dây thần kinh số 7, bao gồm các trường hợp như mổ u não, áp xe não, loại khối máu tụ hoặc giải phóng dây thần kinh bị chèn ép trong ống dây thần kinh ở xương đá, như viêm tai xương chũm.
Trong trường hợp liệt dây thần kinh số 7 do viêm tai cấp hoặc mạn tính: Tiến hành điều trị bảo tồn trong khoảng 4 - 5 tuần, nếu không có dấu hiệu phục hồi trong thời gian này, bác sĩ có thể xem xét chỉ định phẫu thuật.
8️⃣ Bài tập liệt dây thần kinh số 7
Hiện tại Tây y chưa đủ nghiên cứu chứng minh lợi ích của những bài tập phục hồi chức năng nhưng trên bệnh nhân liệt VII nặng thì thấy có cải thiện.
Lưu ý
Thực hiện 5 – 10 lần lặp lại mỗi bài tập.
Giữ mỗi tư thế trong 5 – 10 giây, sau đó thả lỏng và nghỉ vài giây trước khi lặp lại.
Nếu được, lặp lại bài tập ở nửa bên mặt còn lại
Cố gắng thực hiện các bài tập ít nhất 3 – 4 lần mỗi ngày.
Bài tập mắt
Nhắm chặt mí mắt, tạo nếp nhăn ở đuôi mắt
Nheo mắt như cố nhìn một vật gì đó ở rất xa.
Mở to mắt mà không di chuyển lông mày. Sử dụng ngón tay để giữ cho lông mày ở đúng vị trí.
Nhắm mắt lại và dùng đầu ngón tay ấn nhẹ lên mí mắt trên và dưới.
Nháy mắt từ từ.
Giữ cổ thẳng và từ từ nhìn xuống dưới.
Bài tập lưỡi
Đè mạnh lưỡi vào vòm miệng.
Đặt đầu lưỡi vào mặt sau của răng cửa trên và trượt lưỡi về phía răng hàm.
Thè lưỡi ra càng xa càng tốt rồi cuộn đầu lưỡi về phía mũi.
Tập luyện cơ mặt: Tập mỉm cười, nhắm mắt, huýt sáo và phát âm các từ có âm môi như B, P, U, I,… qua gương.
Mát xa mặt hằng ngày.
Chăm sóc bệnh nhân bị liệt dây thần kinh số 7
Giữ ấm mặt: Tránh gió, tránh lạnh và sử dụng nước ấm khi vệ sinh mặt.
Bảo vệ mắt: Nhỏ mắt bằng nước muối sinh lý, dùng thuốc mỡ cho mắt khi đi ngủ, che chắn mắt bằng gạc, đeo kính râm,hạn chế tiếp xúc với màn ảnh điện tử...giữ vệ sinh răng miệng
