29/11/2021
BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE Ở TRẺ EM
1. BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE LÀ BỆNH GÌ?
- SXHD nói một cách đơn giản thì đó là một bệnh lý có sốt, có xuất huyết và do virus Dengue gây ra.
- Virus Dengue không lây trực tiếp từ người sang người mà thông qua 1 vật chủ trung gian truyền bệnh đó là loài muỗi vằn. Ở khu vực Quảng Nam – Đà Nẵng của chúng ta, muỗi vằn phát triển mạnh nhất vào khoảng tháng 6 – 11 khi mưa xuất hiện và nhiệt độ ngoài trời vẫn đang còn ở mức cao. Thời điểm này cũng là lúc bệnh SXHD xuất hiện rầm rộ và có thể gây ra các vụ dịch rải rác ở nhiều khu dân cư.
2. CÁC DẤU HIỆU CỦA BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT DENGUE?
- Sốt là triệu chứng đầu tiên và luôn luôn gặp trong bệnh SXHD. Khi trẻ bị SXH , sốt sẽ rất cao tầm 39 - 41oC, sốt liên tục và kéo dài trung bình khoảng 2-5 ngày.
- Bên cạnh sốt, trẻ thường sẽ có các triệu chứng như nhức đầu, đau mỏi toàn thân nhất là ở 2 hốc mắt. Ngoài ra, mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn là triệu chứng thường gặp. Nặng hơn trẻ có thể có các biểu hiện như nôn nhiều, đau bụng vùng gan do tổn thương gan, lừ đừ, li bì và xuất huyết…
- Xuất huyết là triệu chứng điển hình của bệnh SXHD. XH có thể biểu hiện ra bên ngoài hoặc không. Ở mức độ nhẹ, trẻ có thể chỉ có những biểu hiện như phát ban ngoài da, hoặc những chấm xuất huyết nhỏ màu đỏ thẫm rải rác toàn thân. Ngoài ra, XH ở cả niêm mạc với các biểu hiện như: chảy máu chân răng, chảy máu mũi… cũng thường gặp. Trường hợp nặng trẻ có thể nôn ra máu, đi cầu ra máu, hoặc Shock giảm thể tích tuần hoàn do hiện tượng thoát dịch ở mạch máu diễn ra quá mạnh mẽ.
2. XÉT NGHIỆM SỐT XUẤT HUYẾT NHƯ THẾ NÀO?
- Để chẩn đoán chính xác bệnh SXHD, xét nghiệm là điều bắt buộc. XN trong bệnh SXHD thì có 2 loại: XN chẩn đoán bệnh và XN để xác định mức độ bệnh.
- Với XN chẩn đoán bệnh: NS1Ag và Dengue IgM-IgG là các XN được chỉ định, đây là các XN để tìm kháng nguyên và kháng thể của virus trong máu của người bệnh. Trong 4 ngày đầu BS thường chỉ định cho trẻ làm NS1Ag, những ngày tiếp theo Test Dengue IgM-IgG sẽ được chỉ định. Nếu 1 trong 2 XN đó dương tính, tức là trẻ đang bị SXHD.
- Còn XN để chẩn đoán mức độ bệnh thường làm là công thức máu. Trong CTM , BS sẽ xem số lượng tiểu cầu của trẻ, mức độ bệnh sẽ càng nặng nếu số lượng tiểu cầu càng thấp và khi đó, trẻ có nguy cơ cao sẽ bị xuất huyết nặng.
- Trong một số trường hợp cần thiết, BS sẽ cho bé làm thêm một số XN chuyên sâu như sinh hóa máu, chức năng đông máu, điện giải đồ, siêu âm bụng… tùy từng diễn tiến lâm sàng của trẻ.
3. KHI NÀO NGƯỜI BỊ SỐT XUẤT HUYẾT CẦN NHẬP VIỆN?
- SXHD được chia làm 3 mức độ: SXHD nhẹ, SXHD có dấu hiệu cảnh báo và SXHD nặng. Trẻ cần nhập viện càng sớm càng tốt khi có các biểu hiệu của DHCB và SXHD nặng như: Vật vã, lừ đừ, li bì, hoặc trẻ nôn nhiều, ăn uống kém, đau bụng vùng gan, hoặc có các biểu hiện như tiểu ít, xuất huyết nhiều ngoài da, XH niêm mạc…
- Giai đoạn nguy hiểm của SXHD là từ ngày thứ 3 – 7 của bệnh tính từ lúc bắt đầu sốt. Do đó, nếu trẻ đang bị SXHD và bước vào giai đoạn nguy hiểm này cha mẹ cần theo dõi sát hơn để kịp thời phát hiện những dấu hiệu nặng của bệnh, từ đó có thể đưa trẻ đi khám, để nhập viện và được điều trị kịp thời.
4. ĐIỀU TRỊ BỆNH SXHD NHƯ THẾ NÀO.
- Thuốc được sử dụng đầu tiên là thuốc hạ sốt. Paracetamol là thuốc được khuyến cáo dùng để hạ sốt cho trẻ bị SXHD. Các loại thuốc hạ sốt khác như Ibuprofen, Aspirin không nên dùng cho trẻ bị SXH vì nguy cơ gây XH dạ dày - tá tràng do tác dụng phụ của các loại thuốc trên. Với Paracetamol, cho trẻ uống khi sốt cao > 38,5 độ, liều lượng 10-15 mg/kg/lần, giữa 2 lần uống ≥ 4h và tối đa 5 lần/ngày để tránh tác dụng phụ gây tổn thương gan cho bé.
- Khi trẻ bị SXHD, hiện tượng sốt cao + sự thoát dịch trong cơ thể sẽ khiến trẻ bị mất nước nhiều. Do đó, bù dịch bằng đường uống là bắt buộc để giúp giảm mức độ bệnh và ngăn ngừa biến chứng Shock do giảm khối lượng dịch trong máu. Dung dịch bù nước tốt nhất là Oresol, đây là một loại thuốc thông dụng và cha mẹ có thể mua ở bất kỳ hiệu thuốc nào.
- Nếu trẻ uống kém,hoặc nôn nhiều, hoặc thoát dịch nặng,..thì chỉ bù nước bằng đường uống thôi sẽ không hiệu quả, khi đó trẻ cần được nhập viện để được truyền dịch đường tĩnh mạch. Những trường hợp nặng hơn trẻ có thể cần phải truyền máu, truyền tiểu cầu và các dung dịch cao phân tử để bù vào lượng thiếu hụt khi có biểu hiện xuất huyết nặng.
5. NGƯỜI BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT NÊN ĂN UỐNG NHƯ THẾ NÀO?
- Trong bất kỳ bệnh lý gì, dinh dưỡng cũng đóng một vai trò rất quan trọng giúp trẻ nhanh hồi phục. Vì quá trình hồi phục cần rất nhiều dưỡng chất và năng lượng. Riêng trong bệnh SXH còn có 1 yếu tố không thể thiếu nữa, đó là nước.
- Bù dịch trong bệnh SXHD - Như BS đã nói ở trên – tốt nhất vẫn là Oresol. Tuy nhiên, ORS thường khó uống nên ít trẻ có thể uống đủ lượng cần thiết - Nước canh, nước ép trái cây, nước dừa, thậm chí nước lọc là những dung dịch thay thế hiệu quả… Nhưng tuyệt đối không nên bù nước bằng các dung dịch chứa nhiều đường như nước ngọt có gas, nước pha đường… vì nồng độ đường cao sẽ khiến bé đi tiểu nhiều, lượng nước trong cơ thể từ đó mà mất đi nhiều hơn, khiến bệnh lại càng nặng thêm.
- Về chế độ ăn: Đảm bảo cân bằng các loại dưỡng chất như bình thường. Khi trẻ bị bệnh, cha mẹ cần lựa chọn những thức ăn mềm, dễ tiêu hóa. Với đạm có thể là trứng, sữa, cá, thịt nạc… chất béo ưu tiên từ thực vật… tinh bột, vitamin và khoáng chất từ các loại trái cây, rau củ dễ tiêu…
- Trẻ bị SXH thường mệt mỏi, chán ăn, buồn nôn… Do đó lượng ăn 1 bữa sẽ không được nhiều, khi đó, cần chia nhỏ bữa ăn cho trẻ với lượng mỗi bữa ít hơn và mỗi ngày ăn nhiều bữa hơn. Đối với trẻ nhỏ thì 6-8 bữa, trẻ lớn và người lớn từ 4-6 bữa/ngày.
- Ở giai đoạn hồi phục của bệnh (sau ngày thứ 7) cần cho trẻ ăn với lượng nhiều hơn bình thường để nhanh chóng lấy lại cân nặng đã sụt giảm khi bị bệnh. Chú ý tăng lượng đạm và ăn bù thêm 1 bữa phụ/ngày với các thức ăn như: chè, cháo, sữa chua, trái cây…. Vẫn nên ăn thực phẩm mềm sau 3 ngày để phòng xuất huyết tiêu hoá…
