09/06/2025
🧸 TẠI SAO TRẺ CẦN BIẾT CHƠI TRƯỚC KHI BIẾT NÓI!
Nhiều cha mẹ khi phát hiện con mình chậm nói thường rất lo lắng và đặt ra câu hỏi:
“Làm sao để con tôi biết nói?”
Thực tế, ngôn ngữ không bắt đầu từ âm thanh hay từ ngữ, mà bắt đầu từ giao tiếp – và giao tiếp bắt đầu từ chơi. Đặc biệt với những trẻ đặc biệt, trẻ tự kỷ, trẻ chậm phát triển ngôn ngữ – mà ta hay gọi trìu mến là "trẻ VIP" – việc tập nói sẽ không hiệu quả nếu trẻ chưa có nền tảng của kỹ năng chơi và kỹ năng giao tiếp không lời.
🌱 Vì sao phải cho trẻ chơi trước khi dạy nói?
- Nếu quá vội vàng dạy trẻ “nói” khi trẻ chưa biết tương tác, chưa có nhu cầu giao tiếp, kết quả thường chỉ là:
- Trẻ lặp lại máy móc (echoic),
- Trả lời rời rạc, không có chủ đích giao tiếp,
- Và quan trọng hơn: trẻ không thực sự hiểu mình đang nói gì.
🤔Hãy thử nghĩ đến những cuộc “hỏi – đáp – lập lại” nhàm chán như:
– Cái gì đây?
– Con vịt.
– Giỏi lắm. Con muốn ăn gì?
– Con muốn ăn gì?
– Không, con nói: “Con ăn bánh.”
Việc “ép nói” kiểu này không dạy trẻ giao tiếp – nó chỉ dạy đối đáp có điều kiện.
👉 Trước khi nói ra được từ, trẻ cần có lý do để nói. Và chơi chính là cách giúp trẻ tìm ra lý do ấy!
🔑 4 Kỹ năng “tiền ngôn ngữ” cần có trước khi tập nói
- Biết cách sử dụng đồ vật đúng chức năng
→ Ví dụ: đẩy xe chạy, chải tóc cho búp bê, cho búp bê bú bình...
- Khả năng bắt chước
→ Bắt đầu từ hành động tay chân (vỗ tay, nhảy) → đến cơ miệng (phồng má, lè lưỡi) → rồi đến âm thanh (a a, ba ba...).
- Khả năng chia sẻ sự chú ý (joint attention)
→ Biết nhìn theo ngón tay người lớn chỉ, rồi chỉ vào đồ vật để thu hút sự chú ý.
- Kỹ năng luân phiên (turn-taking)
→ Trẻ biết chờ lượt và chơi “qua lại” với người lớn hoặc bạn chơi.
🧩 Đồ chơi – chiếc cầu nối để trẻ học nói
🎯 Hành động cụ thể dành cho cha mẹ:
1. Bắt đầu từ đồ vật và chức năng đơn giản
Chọn những món đồ chơi có thể hành động: xe, thú bông, búp bê, muỗng – ly, banh...
Làm mẫu trước: “Mẹ đẩy xe nè… Bíp bíp!” → đưa trẻ → “Con đẩy xe nha!”
2. Chơi nối tiếp – kết hợp nhiều hành động
Ví dụ: Cho búp bê bú → lau miệng → đặt búp bê ngủ.
Trẻ Sẽ học chuỗi hành động này bằng cách bắt chước dần dần qua 3 giai đoạn:
Người lớn làm mẫu
Cùng làm với trẻ
Trẻ làm độc lập
3. Giúp trẻ tập bắt chước bằng gương
Cùng soi gương, bắt chước âm thanh, nét mặt → trẻ sẽ hứng thú hơn.
Khi trẻ “a a” → cha mẹ “a a” lại → rồi thêm: “Ba ba” → dần dần trẻ sẽ bắt đầu bắt chước có chủ đích.
4. Tạo “tam giác giao tiếp”: TRẺ – ĐỒ CHƠI – NGƯỜI DẠY
Cùng chơi một món đồ chơi, tập trung vào món đồ và tương tác qua lại:
“Cái gì đây?” – chỉ đồ chơi
Trẻ nhìn theo, cha mẹ đáp: “Xe nè!”
Trẻ đưa tay → cha mẹ nhắc lại: “Xe chạy bíp bíp!”
→ Mỗi lần như vậy là một lần gieo hạt cho ngôn ngữ nảy mầm.
👶 Dấu hiệu trẻ sẵn sàng học nói
Khi trẻ đã:
- Nhận ra đồ vật khi bị che (hiểu về “tồn tại của vật thể”),
- Biết chơi với đồ chơi có chức năng,
- Biết chỉ tay,
- Biết chờ lượt,
- Bắt chước được hành động và âm thanh đơn giản...
👉 Đó là lúc ta có thể bắt đầu can thiệp ngôn ngữ có định hướng.
📌 Gợi ý đồ chơi nên dùng cho trẻ tập chơi & học nói:
Mục tiêu phát triển:
- Biết chức năng đồ vật: Xe, búp bê, muỗng – ly, bàn chải, điện thoại đồ chơi
- Bắt chước hành động: Trống, banh, nhạc cụ gõ, gương, bóng
- Chia sẻ chú ý: Bộ flashcard đồ vật, bảng hình ảnh có nút chỉ
- Tập nói đơn âm: Sách nói, đồ chơi phát âm thanh, thú bông biết nói
❤️ "Trẻ cần biết chơi trước khi biết nói”
Không phải vì chơi là cách giải trí – mà vì chơi là ngôn ngữ đầu tiên của trẻ.
Hãy cho trẻ thật nhiều cơ hội chơi có tương tác, sử dụng đồ chơi phù hợp và đồng hành cùng trẻ như một người bạn. Càng nhiều khoảnh khắc “tam giác giao tiếp” được tạo ra mỗi ngày – con bạn sẽ càng đến gần hơn với khả năng sử dụng lời nói một cách tự nhiên, chủ động và đầy hứng thú.
--------
Nguồn: ST
Đc: số 4 ngõ 24 Kim Đồng, Giáp Bát, Hoàng Mai, Hà Nội
Sdt:0333.535.821
