11/03/2022
MẬT ONG BẠC HÀ: NGƯỜI CÕNG ONG ĐI LÀM MẬT!
Từ 2017, Tỉnh Hà Giang định hướng và quy hoạch phát triển nghề nuôi ong trên đá.
Trên Cao nguyên đá Hà Giang, du khách dễ dàng gặp những lán nuôi ong. Người nuôi ong ở đây sống du mục. Họ thường đưa những thùng ong tới nơi có hoa để khai thác mật. Hàng chục nghìn thùng ong trải khắp thung lũng xứ đá. Họ sống cùng ong, ngủ cùng ong và cùng tìm con đường mưu sinh với sinh vật chăm chỉ trên miền cao nguyên đá khô cằn này. Vào mùa hoa bạc hà, hoa có màu hồng tím. Thông thường sẽ đặt tổ ong vào buổi sáng, ong trong tổ được nuôi dưỡng nhiều tháng trong năm để chờ dịp hoa nở mới đưa ra tự nhiên để cho ong tự đi tìm mật.
Mật ong bạc hà có màu vàng chanh, thơm, ngọt thanh mát, có hàm lượng đường thấp hơn nhiều so với mật ong thông thường là một vị thuốc với những dược tính đặc biệt như bồi bổ sức khỏe, tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, có công dụng chữa các bệnh về hô hấp, đường tiêu hóa,… Mật ong có thể giúp củng cố phát triển xương, có hiệu quả với người bị thiếu máu, và có thể cung cấp những lợi ích chống oxy - hóa.
Cây bạc hà là cây húng ?
Chắc hẳn ai cũng biết công dụng của cây bạc hà. Trong cả đông y và tây y đều sử dụng bởi lượng tinh dầu đặc trưng trong bạc hà màu vàng nhạt, có mùi bạc hà đặc biệt, vị cay, sau mát.
Tinh dầu và menthol dùng trong trường hợp đau dây thần kinh, có tác dụng sát khuẩn mạnh. Dùng trong những bệnh ngoài da, tai mũi họng, ngứa. Bạc hà có tác dụng kháng vi khuẩn in vitro đối với các chủng vi khuẩn tả Vibrio cholerae. Các chất menthol và menthon ức chế sự vận động của đường tiêu hóa, làm giãn mao mạch.
Trị ngoại cảm phong nhiệt, phát sốt không ra mồ hôi, nhức đầu, nghẹt mũi, ho, viêm họng sưng đau, đau bụng đi ngoài.
Tinh dầu và menthol có tác dụng sát khuẩn, xoa bóp nơi sưng đau như khớp xương, thái dương khi nhức đầu. Nước hãm lá dùng điều trị bệnh thấp khớp và chứng ăn không tiêu.
Tinh dầu đã loại menthol được dùng làm nước thơm súc miệng, kem đánh răng.
Tuy nhiên có 1 sự nhầm lẫn lớn,
Theo Đại Y Thiền Sư Tuệ Tĩnh (TK14) trong tuyển tập 3033 cây thuốc đông y: Cây bạc hà thân thảo đứng, có chiều cao từ 0.3-1.3m…lá có vị rất cay, vị cuối mát…hoa chùm dài hương nồng…– đây hoàn toàn không phải cây húng bạc hà dùng trong các bữa ăn(dù cùng họ) vì khó có thể ăn được lá bạc hà cùng thức ăn.
Y học tiến bộ chỉ ra rằng hàm lượng tinh dầu trong hoa, cuống phấn hoa tập trung lượng lớn.
Từ một cuộc tranh chấp giữa các vị Thần
Theo truyền thuyết Hy Lạp, bạc hà có nguồn gốc từ câu chuyện của vị thần cai quản địa ngục, vợ của ông ta, và một cô gái bị xé thành nhiều mảnh. Minthe là con gái của thần sông Cocytus. Hades, vị thần cai quản địa ngục, đã yêu cô, điều đó khiến vợ thần là Persephone tức giận đến nỗi xé Minthe thành từng mảnh. Hades thu lượm các phần cơ thể của cô gái và rải chúng trên một ngọn núi. Sau đó, bạc hà bắt đầu mọc lên từ đất khô cằn trên núi cao.
Tại sao lại ở trên Cao Nguyên Đá Hà Giang ?
Nhiều người hỏi tôi tại sao cứ phải là mật ong bạc hà ở núi đá Hà Giang ?
Mật ong là thực phẩm đặc biệt của tạo hóa, đó là thứ thực phẩm duy nhất trên đời không bao giờ thiu vì tính sát khuẩn, Mật ong sử dụng tại vị trí vết thương giúp mau lành (Bách Khoa Toàn Thư). Trong 1 nghiên cứu công bố ở Comprehensive Reviews trong Food Science and Food Safety, những nhà nghiên cứu mật ong giải thích: một cách ngắn gọn, nguồn gốc xuất xứ của mật ong và cách tạo ra mật đóng vai trò quan trọng trong thành phần dưỡng chất nó mang lại.
Do được tạo ra từ tinh túy của cây chính là phấn hoa hay đúng hơn là túi mật ở đài hoa với hàm lượng đường do cây sinh ra để thu hút ong đến thụ phấn nên ong ăn hoa gì sẽ có hương vị của hoa ấy.
Và dĩ nhiên với nhiều loại hoa được sinh trưởng ở vùng thuận lợi, nhiều dinh dưỡng thì lượng đường sẽ cao. Cây bạc hà mọc trên những dãy núi trên cao nguyên đá khô cằn nhiều khoáng nhưng chẳng có phân bón, chẳng có thuốc trừ sâu, chẳng có tác động của hóa chất thì chỉ có tinh dầu chứ hàm lượng đường lại thấp và mật mang đặc tính the mát của bạc hà. Trên vùng đá ngày nắng cháy da, đêm lại lạnh thấu xương, sự khắc nghiệt của vi khí hậu nơi đây đã mang lại sức sống và chống chọi mãnh liệt cho cây bạc hà để rồi được những chú ong nằm trên lưng người H’Mong chuyển hóa thành dòng mật.
Bỏ qua những hóa chất độc hại của cây trồng, như chúng ta biết nếu ở những vùng đất khác, sẽ có hàng trăm loại hoa trái khác nhau trong cùng khu vực, mỗi cây có đặc tính sinh trưởng và tính chất khác nhau dẫn đến tinh chất khác nhau và nhiều khi đối lập nhau. Nghiên cứu và thực tế chỉ ra rằng: nếu ăn càng nhiều hoa khác nhau thì mật ong sẽ bị nhanh chua, biến đổi mùi vị do kết cấu phá vỡ lẫn nhau của các chất dù không hề thiu. Và lượng đường trong các các cây càng lớn thì trong mật càng cao dẫn tới sẽ kết tủa trong mật sau 1 thời gian sử dụng.
Tuy nhiên với tính chất của vùng Cao nguyên đá nơi cây bạc hà sinh trưởng thì hầu như không có mấy cây mọc được và chẳng có loài hoa nào khác có thể nở trong cùng thời điểm của bạc hà vì thế mật ở đây thuần chất, tinh khiết và đảm bảo tuyệt đối mà những nơi khác không thể có được.
Thử nghiệm lâm sàng và tháng 01/2022 khi mang sang Nhật Bản giữa mùa đông lạnh giá thì tất cả các loại mật ong khác đều gần như đông cứng thì mật ong bạc hà vẫn sánh mịn và chảy thành dòng.
Cõng mật đi tìm gạo thịt cho người đá…!
Phát triển sinh kế nhưng chưa đồng nhất đến đầu ra đang là vấn đề của những người cõng ong trên đá. Nhiều vụ giá mật lên đến cả triệu bạc/lít vẫn ko tìm được “Mật Ong Bạc Hà Thật” nhưng cũng có lúc chẳng có gì để chứa mật cả, hỏng đổ bỏ chính là hậu quả của việc mất cân bằng và hàng giả.
Với mong muốn chia sẻ và kết nối thứ sản vật đặc hữu này đến với mọi người và mang đến nụ cười bớt phần âu lo cho đồng bào trên rẻo cao. Chúng tôi cần mẫn chở từng chai mật gửi đến các bạn như hành động tri ân tới những chú ong và người đá…!
Trân trọng,
PGS. Nguyễn Quang Vinh.
