31/03/2025
Trong đời sống hiện đại, ai rồi cũng sẽ phải đối mặt với đủ loại thử thách, dù sẵn sàng hay chưa. Đó có thể là những biến cố lớn như ly hôn, mất mát, sang chấn tâm lý, hay cơn đau mãn tính dai dẳng. Cũng có thể là những chuyện nhỏ nhặt hằng ngày như tiếng cãi nhau của hàng xóm, kẹt xe vào giờ tan tầm, cảm giác khó chịu vì ăn vội một bữa không lành mạnh, hay áp lực vì không đủ tiền trả hóa đơn. Những tình huống ấy không ngừng xảy ra, và điều cần thiết là phải tìm ra cách để vừa đối diện với chúng, vừa sống một cuộc đời trọn vẹn, có ý nghĩa và mục đích.
Cuộc sống là những chuỗi sự kiện liên tiếp, hết chuyện này đến chuyện khác. Điều quan trọng không phải là tránh chúng, mà là làm sao để không rơi vào vòng lặp của cùng một kiểu khó khăn lặp đi lặp lại. Khi gặp chướng ngại, không cần phải cứng đầu chống lại – có thể thử mềm lại, buông bớt, rồi cùng với sự chuyển động của cuộc sống mà tiếp tục tiến về phía trước. Giống như đang trôi theo dòng sông trên một chiếc phao: có thể va vào đá, gặp dòng nước xiết, nhưng rồi dòng nước sẽ đưa mình đi tiếp – và biết đâu, phía trước lại là một đoạn nước êm đềm.
Tuy nhiên, xã hội không dạy cách trôi theo như thế. Từ nhỏ, đã được dạy rằng cảm xúc khó chịu là thứ cần phải dập tắt. Càng giấu đi càng tốt. Cảm xúc yếu đuối thì phải "chiến thắng", phải chứng minh là mạnh mẽ. Nhưng chính cách dạy này lại khiến con người dễ bị tổn thương, dễ mắc kẹt trong những vòng xoáy tâm lý, trong đó có cả trầm cảm.
Một trong những nguyên nhân dễ khiến con người rơi vào trầm cảm là áp lực tâm lý liên tục từ cuộc sống thường nhật. Những áp lực ấy không chỉ làm ta mệt mỏi mà còn đẩy giới hạn chịu đựng đến điểm gãy. Việc học cách nhận diện sớm các tình huống rủi ro – những tình huống có thể trở thành điểm khởi đầu của một chuỗi cảm xúc tiêu cực – là kỹ năng then chốt trong hành trình phục hồi. Càng sớm nhận ra, càng dễ chuyển hướng và ngăn chặn các chiến lược đối phó kém hiệu quả trước khi chúng bám rễ.
Thử thách trong cuộc sống thường không có sẵn lời giải. Chúng đòi hỏi sự sáng tạo, dù bản thân đang cảm thấy không ổn. Có thể sẽ mắc sai lầm, nhưng chính trong hành trình đó, nếu giữ được sự tò mò, lòng cởi mở, và sự chấp nhận với những trải nghiệm nội tâm, thì sẽ học được nhiều điều về chính mình. Quan trọng là không để cảm xúc khó chịu làm mình tê liệt, mà vẫn có thể tập trung năng lượng để giải quyết vấn đề trước mắt.
Bên cạnh đó, có một tổn thương rất sâu mà nhiều người không hề nhận ra: sự né tránh cảm xúc. Ngay từ nhỏ, nhiều người đã được dạy phải kìm nén – rằng khóc là yếu đuối, tức giận là xấu, sợ hãi là không đáng có. Có khi chỉ là một câu mắng: “Nín ngay, không thì cho khóc thật bây giờ!”, nhưng lại gieo vào tâm trí một thông điệp rằng cảm xúc là điều nguy hiểm, cần kiểm soát, cần giấu kín. Cứ thế, lớn lên cùng với những quy tắc xã hội ngầm định, nhiều người dần mất kết nối với chính mình.
Có những hình mẫu xung quanh đã không thể làm gương cho việc sống thật với cảm xúc. Họ có thể đã quá mệt mỏi để chiến đấu với nội tâm nên tìm đến rượu, thuốc, cô lập, hoặc ăn uống vô độ để quên đi thực tại. Có người chìm sâu vào trầm cảm, dựa hoàn toàn vào thuốc, và giải quyết mọi chuyện bằng cách giả vờ như không có vấn đề gì xảy ra.
Ngoài ra, việc né tránh cảm xúc cũng đến từ trải nghiệm thử - sai. Nếu một lần trốn tránh giúp cảm thấy đỡ hơn, thì lần sau lại tiếp tục làm như thế. Và rồi trở thành thói quen. Nhưng những cách tránh né ấy chỉ mang lại cảm giác dễ chịu tạm thời, và theo thời gian, chúng bắt đầu phản tác dụng. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, chính những phản ứng né tránh lại khiến nỗi buồn kéo dài và trầm trọng hơn.
Vấn đề nằm ở chỗ: phần lớn các quy tắc né tránh đó đã trở thành thói quen ăn sâu trong tiềm thức – từ lời nói cho đến suy nghĩ – đến mức không còn nhận ra chúng nữa. Và vì quá quen thuộc, chúng trở nên rất khó thay đổi, dù biết rõ là đang tự làm khổ chính mình.
Muốn thoát ra, cần học cách bước lùi lại, quan sát tâm trí như thể đứng ngoài nó. Khi nhận ra được rằng: “À, đó chỉ là một quy tắc mình từng học, chứ không phải là sự thật,” thì mới có thể tự do lựa chọn cách hành động phù hợp với hoàn cảnh hiện tại. Khi ấy, việc giải quyết vấn đề mới trở nên linh hoạt và hiệu quả hơn.
Một hình ảnh dễ hình dung: nếu những áp lực trong đời sống là que diêm, thì những quy tắc né tránh cảm xúc – do xã hội dạy – chính là xăng. Sự bùng nổ không đến từ sự việc, mà từ chính cách phản ứng.
Vì vậy, điều quan trọng là dành thời gian nhìn lại cuộc sống hiện tại, để nhận diện những tình huống đang gây áp lực và hiểu rõ hơn những lực kéo bên trong đang khiến mình muốn né tránh. Hành trình vượt qua trầm cảm bắt đầu từ những kỹ năng rất nhỏ: nhận diện, tỉnh thức, và không rơi vào cái bẫy của những giải pháp tạm thời nhưng nguy hiểm lâu dài.
Đó không phải là con đường dễ đi, nhưng là con đường đáng để bước.
| The Mindfulness & Acceptance Workbook for Depression
🌿 Let Go Dear – Dịch vụ trợ giúp tâm lý và chăm sóc sức khoẻ tinh thần. 💙
☎️094 198 68 85
📧info@letgodear.com
🖱 www.letgodear.com ✨
