08/12/2025
“Gốc tích nhà Tây Sơn tuy không phải là một vấn đề cốt cán nhưng lại mang nhiều ẩn số, mỗi giả thuyết củng cố cho một mưu tính chính trị khác nhau.
Việc xây dựng một nguồn gốc của anh em Tây Sơn dựa trên tài liệu ghi trong sử triều Nguyễn có nhiều chi tiết đáng ngờ. Còn chính anh em Tây Sơn, qua lối sinh hoạt và tổ chức quyền lực, họ chịu ảnh hưởng nhiều của văn minh Nam Á, điển hình là khu vực Champa là nơi họ sinh ra và lớn lên. Sự pha trộn nhiều văn hoá bản địa khác nhau đã tạo ra một triều đại đặc thù, tuy ngắn ngủi nhưng khác hẳn với những cơ sở truyền thống của nước ta. Dùng văn minh Đại Việt bằng mẫu hình Trung Hoa để đánh giá họ e rằng không đầy đủ và cũng không chính xác.
Tuy chỉ mới hơn 200 năm, nguyên nhân và hậu quả của những gì xảy ra trong vài chục năm đó đã trở thành huyền sử và nhiều chi tiết đáng lẽ ra phải minh bạch, nay cũng không còn ai biết đến".
Nguyễn Duy Chính
