18/02/2025
̉I_VÀ_VẮC_XIN_PHÒNG_BỆNH
Sởi là bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan rất cao từ người sang người, một người bị sởi có thể lây truyền cho 9/10 người tiếp xúc mà chưa tiêm phòng sởi, đây là một bệnh được phát hiện và miêu tả từ rất lâu (khoảng thế kỷ thứ 9). Sởi thực sự lây lan rộng trên toàn thế giới từ thế kỷ 16, đặc biệt tại những vùng chưa từng có sự lây lan của Sởi. Trên toàn cầu, tỷ lệ tử vong do sởi vẫn còn cao với khoảng 30 triệu ca mắc và 2 triệu ca tử vong mỗi năm. Người mắc sởi có nguy cơ biến chứng cao trong nhóm tuổi < 5 tuổi hoặc người lớn > 30 tuổi, đặc biệt trên các đối tượng suy dinh dưỡng, thiếu Vitamin A, HIV hoặc mắc các bệnh đồng mắc khác. Tiêm phòng sởi làm giảm 99,99 % nguy cơ mắc bệnh.
Vắc xin sởi đã được nghiên cứu và thử nghiệm trên người từ năm 1958, tuy nhiên đến năm 1961 nó mới được khen ngợi hiệu quả và kéo theo sự ra đời của dòng vắc xin đầu tiên phòng sởi năm 1963. Các nghiên cứu thử nghiệm vắc xin kết với Sỏi được nghiên cứu từ năm 1971, tuy nhiên đến năm 2005 vắc xin Sởi-Quai bị-Rubella (MMR) mới ra đời. Sự tiếp cận phổ biến với vắc xin sởi đã mang lại hiệu quả lớn trong phòng căn bệnh truyền nhiễm này. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cao tiêm phòng Sởi cho trẻ trong độ tuổi từ 9 tháng với những vùng có dịch bệnh lưu hành và muộn hơn 12-15 tháng tuổi ở các khu vực bệnh ít lưu hành, mũi thứ 2 được tiêm nhắc lại trong độ tuổi 15-18 tháng. Tuy nhiên, trong các trường hợp đặc biệt, trẻ từ 6 tháng tuổi có thể tiêm phòng sởi, ví dụ: chuẩn bị đi du lịch vào vùng lưu hành cao của sởi (CDC), đặc biệt, trong khu vực có sự bùng phát của sởi thì trẻ từ 6 tháng tuổi được tiêm phòng mang lại hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa bùng phát sởi trên các đối tượng.
Tuy nhiên, vắc xin sởi cũng bị mang tiếng khi có 1 bài báo công bố (1998) về một nghiên cứu “Gian lận” về sự liên quan giữa “Tự kỷ và MMR” khi không có bằng chứng khoa học nào. Ảnh hưởng của bài báo này gây ra sự bài trừ vắc xin ở các nước giàu, kéo theo sự lây lan trở lại của dịch Sởi tại các nước Anh, một số vùng của Mỹ và Canada. Đến năm 2010, Hội đồng y khoa Anh đã đưa ra phán quyết về sự sai lệch của tác giả chính của bài báo và người này đã bị cấm hàng nghề y.
Bệnh sởi rất dễ lây lan trong cộng đồng nên đòi hỏi tỷ lệ bảo vệ của cộng đồng khi tiêm chủng phải đạt ít nhất 95 % (Tức là phải có 95/100 người được tiêm phòng sởi), nếu tỷ lệ này không được duy trì thì nguy cơ bùng phát sởi là dễ xảy ra. Hiệu quả về sức khỏe và kinh tế khi tiêm phòng sởi là rất rõ ràng, trong giai đoạn từ 2000 đến 2023, việc tiêm phòng sởi làm giảm được 60 triệu ca từ vong trên toàn thế giới. Cùng nhiều nguyên nhân và dịch Covid-19 bùng phát làm giảm tỷ lệ tiêm phòng và hiệu quả của vắc xin phòng bệnh của sởi với 207.000 ca tử vong do sởi năm 2019, số ca cao kỷ lục trong giai đoạn 23 năm theo dõi. Tỷ lệ trẻ tiêm phòng mũi đầu tiên của Sởi năm 2023 là 83 %, thấp hơn năm 2019 với 86 % trẻ trên toàn cầu, con số này thấp hơn nhiều so với tỷ lệ mong muốn 95%.
Hãy bảo vệ bạn và gia đình bạn khỏi sởi theo chương trình tiêm chủng quốc gia!
Ths Bs Nguyễn Văn Dương: Bác sỹ chuyên khoa Truyền nhiễm – Hô hấp – Tiêm chủng
