26/05/2020
ĐAU TAY
==========
"BS ơi tay tôi đau quá!!"
Bàn tay là nơi bắt đầu của nhiều thứ, từ cái nắm tay đầu tiên, lần đụng chạm với nhau đầu tiên, hay cái tát đầu tiên. Dĩ nhiên, bàn tay chúng ta cũng dễ bị tổn thương đầu tiên.
Bàn tay là một trong những tuyệt phẩm của tạo hoá với 27 xương, cơ, và dây chằng để tạo ra những động tác chính xác nhất, mạnh mẽ, nhưng cũng nhẹ nhàng nhất.
Chúng ta bị đau tay khi tổn thương một phần hay kết hợp nhiều phần của xương, khớp, mô kết nối, gân, hay dây thần kinh do viêm, đau dây thần kinh, gãy xương, lệch/dãn dây chằng, hay các bệnh mãn tính khác.
Mô tả chính xác vị trí đau trên bàn tay và bệnh sử của quý vị sẽ giúp BS tìm ra lý do đau tay nhanh hơn. Đây là các bệnh đau tay hay gặp:
1. Viêm khớp tay: (Hand Arthritis)
- Người bệnh cảm giác đau nhức khớp thường xuyên, nhất là về đêm, đôi khi có cảm giác tê tê như điện giật, và giảm cảm giác. Buổi sáng, các khớp bàn tay thường bị cứng (viêm RA cứng lâu hơn viêm OA). Hai loại viêm khớp xương tay hay gặp là viêm khớp do thoái hoá (Osteoarthritis) và viêm thấp khớp (Rheumatoid Arthritis). Cả hai loại viêm khớp đều làm tổn thương phần sụn, khiến xương đụng xương gây ra đau. Viêm OA thường xảy ra ở người lớn tuổi trong khi viêm thấp khớp RA xảy ra ở trường trẻ hơn. Cả hai loại đau tay này đều ảnh hưởng đến chức năng của bàn tay.
Viêm thoái hoá OA do chúng ta làm việc nhiều, cử động khớp nhiều lần, hoặc có tư thế không đúng. Trái lại viêm thấp khớp RA do hệ miễn dịch, bạch cầu tấn công vào các khớp làm hư hại.
Cách chữa viêm khớp tay hiện nay là chẩn đoán đúng, dùng thuốc giảm đau phù hợp (NSAID cho viêm OA và NSAID/DMARD/Biologics viêm RA). Chích steroid thẳng vào khớp, nẹp cố định, tập vật lý trị liệu, và cuối cùng là phẫu thuật để chữa đau.
2. Hội chứng hẹp ống cổ tay (Carpal Tunnel Syndrome):
- Người mắc hội chứng này hay cảm giác đau rát, đau tê, hay đau ngứa ở lòng bàn tay cả ngày. Buổi sáng, cổ tay có thể bị co cứng và đau nhức thường ở vùng gần ngón tay cái, ngón trỏ, hay ngón giữa. Về lâu dài, bàn tay yếu đi khi nắm hay cầm đồ vật. Lý do là dây thần kinh giữa (median nerve) bị kẹt và chèn ép ở giữa ống cổ tay.
Vùng cổ tay có nhiều dây thần kinh, dây chằng, mạch máu, và xương đi qua, được bó gọn trong bao hoạt dịch như gói rau muống quý vị thấy ngoài chợ. Khi cánh tay và cổ tay hoạt động nhiều (như gõ bàn phím viết bài Facebook như tôi), khiến khớp cổ tay sưng, theo thời gian, ép lên dây thần kinh giữa gây ra triệu chứng đau như trên.
Chữa trị bệnh này gồm chẩn đoán đúng, vật lý trị liệu, đeo nẹp cổ tay, thay đổi cách làm việc (như tôi viết bài Fb giảm lại), uống thuốc giảm đau NSAID, châm cứu, hay chích steroid trực tiếp vào vùng viêm làm giảm sưng. Cuối cùng, phẫu thuật giảm áp lực ép dây thần kinh cũng là một lựa chọn tốt khi các phương thức trên không hiệu quả.
3. Viêm dây chằng De Quervain's (Tenosynovitis):
- Bệnh nhân mắc bệnh này thường đau nhức vùng xung quanh ngón cái, đặc biệt là phần gốc với các dây chằng bị sưng (rất đau khi đụng vào), giảm khả năng nắm chặt vật dụng. Khi các dây chằng và vùng gây xung quanh (bao gân hoạt dịch) bị sưng, ép lên dây thần kinh gần đó, tạo ra cơn đau và tê vùng gốc ngón tay.
Thường bệnh này do làm việc quá nhiều vùng ngón tay hoạt hoạt động liên tục (như đánh bài, điếm tiền, chơi iphone) hay chấn thương trực tiếp vào vùng bao xung quanh gây cổ tay. Bệnh xảy ra nhiều hơn ở nữ giới, nhiều hơn trong lúc mang thai.
Chữa trị cho bệnh này gồm đeo nẹp, dùng bịch chườm nóng/lạnh, dùng thuốc NSAID, nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, và chích steroid trực tiếp vào vùng sưng. Phẫu thuật ít khi cần đến ngoại trừ trường hợp tổn thương do tai nạn hay các trị liệu thuốc không giảm.
4. Đau Gút bàn tay (Gout Arthritis):
- Bệnh nhân bị mắc bệnh này thường bị đau nhức đột ngột ở khớp cổ tay hay một vài khớp ngón tay, sưng đỏ, nóng, nhất là đau buốt về đêm khi nhiệt độ xuống. Mặc dù bệnh gút ít hay khị đau ở khớp tay hay cổ tay, do bệnh gút thường đau ở khớp gối hay mắt cá hay ngón chân, nhưng bệnh nhân gút vẫn có thể đau cổ tay thường xuyên do tích tụ uric acid thành các cục vôi tophi ở bàn tay. Một vài trường hợp cực hiếm, bệnh nhân gut có thể có cục tophi ở dương vật (trích trong sách "Từ KTS thành BS tại Hoa Kỳ, chương 24)
Chữa trị bệnh gút bàn tay tương tự như chữa gout khớp gối. Bệnh nhân cần uống thuốc giảm đau NSAID, giảm lượng uric qua thuốc (Allopurinol/Colchicine) hay đồ ăn (bớt ăn đồ biển, thịt đỏ, có nhiều protein), và tập vật lý trị liệu. Chích steroid vào khớp trong trường hợp đau liên tục, không giảm với thuốc. Dùng dịch Pegloticase (rất mắc tiền) là cách chữa hẳn gout với tophi gần đây. Phẫu thuật ít có tác dụng trong chữa trị gout.
5. Đau khớp bàn tay do bệnh Lupus Ban Đỏ (Systemic Erythematous Lupus):
- Bệnh nhân mắc bệnh Lupus ban đỏ đôi khi bắt đầu bằng sưng đỏ đau khớp hai bàn tay. Đây là bệnh tự miễn, do hệ miễn dịch (bạch cầu và kháng thể) của chính bệnh nhân tấn công vào các khớp cổ tay, bàn tay, gây ra viêm sưng. Đau nhức khớp hai bàn tay, đau cứng cổ tay buổi sáng, có thể
