15/03/2025
PHÂN BIỆT SỞI VÀ PHÁT BAN
Khi trẻ bị sốt kèm nổi ban, nhiều bậc cha mẹ thường nhầm lẫn giữa sởi (bệnh do virus sởi gây ra) và “sốt phát ban” nói chung (thường do các loại siêu vi khác như rubella, enterovirus… gây ra). Thực tế, cách chăm sóc ban đầu khá giống nhau (theo dõi sát, hạ sốt khi cần, giữ vệ sinh mũi họng, bù đủ nước – điện giải, dinh dưỡng đúng…), nhưng về biểu hiện lâm sàng và diễn tiến, hai nhóm bệnh này có những điểm khác nhau đáng chú ý:
Thời điểm phát ban và diễn tiến sốt
• Sởi: Trẻ thường trải qua giai đoạn “viêm long” vài ngày (ho, sổ mũi, đỏ mắt/conjunctivitis…) trước khi nổi ban. Ban sởi thường xuất hiện khi trẻ vẫn đang sốt hoặc sốt tăng cao, bắt đầu từ vùng sau tai, chân tóc rồi lan dần xuống mặt, ngực, tay chân. Ban có thể nổi dày, dạng dát sần (maculopapular). Trẻ thường kèm dấu hiệu viêm hô hấp, viêm kết mạc, mắt đỏ, hay có đờm đục, gỉ mắt.
• Sốt phát ban do siêu vi: Trẻ thường sốt cao liên tục 3–4 ngày nhưng các triệu chứng hô hấp không rõ. Sau khi cắt sốt, ban hồng nhạt mới xuất hiện, thường khởi đầu ở thân mình, sau đó lan lên mặt và tứ chi. Ban dạng mịn, hồng, có thể mất nhanh sau 1–2 ngày.
Triệu chứng kèm theo
• Sởi: Hay có dấu hiệu “3C” (ho – cough, sổ mũi – coryza, viêm kết mạc – conjunctivitis). Trẻ có thể có đốm Koplik (chấm trắng nhỏ trong niêm mạc miệng) trước lúc phát ban.
• Sốt phát ban thông thường: Triệu chứng tiền triệu nhẹ hơn (có thể chỉ sốt, ít sổ mũi, ít ho). Khi cắt sốt ban mới nổi, ít kèm các vấn đề hô hấp hay mắt.
Hình thái và mức độ ban
• Sởi: Ban thường nổi dày hơn, có màu hồng đậm/xuất huyết nhẹ, dễ để lại dấu vết thâm khi lặn.
• Sốt phát ban thông thường: Ban thường mịn, hồng nhạt, lan tỏa nhanh, ít để lại vết thâm.
Thời gian ủ bệnh và lây truyền
• Sởi: Thời gian ủ bệnh thường khoảng 10–12 ngày, lây rất mạnh qua đường hô hấp. Vì vậy tiêm vaccine sởi được khuyến cáo để phòng ngừa
• Sốt phát ban do virus khác: Tùy tác nhân mà thời gian ủ bệnh có thể ngắn hoặc dài hơn, mức độ lây trung bình qua giọt bắn hô hấp hoặc tiếp xúc gần.
Biến chứng
• Sởi có thể dẫn đến viêm phổi, viêm tai giữa, thậm chí viêm não nếu không được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Vì vậy, tiêm chủng sởi đầy đủ là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất
• Sốt phát ban do các siêu vi thường lành tính, ít biến chứng nguy hiểm, trừ một số trường hợp hệ miễn dịch trẻ suy yếu hoặc bội nhiễm vi khuẩn.
Tóm lại, để phân biệt sởi và sốt phát ban siêu vi nói chung, nên chú ý tới diễn tiến bệnh (ho, sổ mũi rõ rệt kèm viêm kết mạc, ban mọc từ đầu xuống chân thường gợi ý sởi; còn sốt cao 3–4 ngày rồi ban mới xuất hiện, thường bắt đầu ở thân mình thì dễ là sốt phát ban. Đồng thời, cha mẹ cần theo dõi toàn trạng của trẻ: hành vi, mức ăn bú, dấu hiệu mất nước, nguy cơ biến chứng; nếu trẻ có dấu hiệu nặng (khó thở, li bì, uống kém, co giật…) thì cần đưa đi khám. Việc tiêm ngừa sởi – rubella đúng lịch đóng vai trò rất quan trọng trong phòng ngừa bệnh sởi
