16/07/2025
ĂN MẶN GÂY SUY THẬN? THỰC HƯ TỪ CÁC NGHIÊN CỨU ĐƯỢC TRÍCH DẪN NHIỀU NHẤT!
ThS.BS Đoàn Nhật Trung
Có nhiều nghiên cứu lâm sàng được trích dẫn để khuyến cáo ăn mặn (nhiều muối) làm tăng tình trạng suy thận. Đây là các nghiên cứu rất nổi tiếng được cho là đáng tin cậy để đưa ra các khuyến cáo. Thực tế có phải như vậy không? Chúng ta hãy thử đi sâu tìm hiểu các nghiên cứu này để ủng hộ hay bác bỏ khuyến cáo mang tính mối quan hệ “nguyên nhân - hậu quả” này.
Một nghiên cứu tại Mỹ (CRIC Study) theo dõi hơn 3.000 bệnh nhân thận mạn trong thời gian dài cho thấy chỉ khoảng 1/4 người ăn ít muối đúng mức khuyến nghị. Những người ăn mặn hơn có xu hướng suy giảm chức năng thận nhanh hơn. Tuy nhiên, đây là nghiên cứu quan sát, chỉ ghi nhận mối liên hệ chứ không chứng minh được nguyên nhân. Lượng muối được đo qua nước tiểu 24 giờ – khá chính xác, nhưng vẫn phản ánh khẩu phần ngắn hạn. Dù đáng chú ý, kết luận “ăn mặn gây suy thận” chưa thật sự chắc chắn từ nghiên cứu này.
Nghiên cứu lớn tại Anh (UK Biobank, 2024) theo dõi gần nửa triệu người trưởng thành cho thấy, những ai thường xuyên thêm muối vào món ăn có nguy cơ suy thận cao hơn một chút. Cụ thể, người “thêm thường xuyên” tăng nguy cơ 7%, còn “thêm luôn” tăng 11%. Tuy nhiên, dữ liệu muối đến từ khai báo chủ quan, không đo lượng thật. Hơn nữa, khí hậu và lối sống tại Anh rất khác Việt Nam – dễ ra nhiều mồ hôi. Vì vậy, khó dùng kết quả này để áp dụng trực tiếp cho cộng đồng Việt Nam hoặc kết luận một cách chắc chắn.
Một nghiên cứu khác trên người gốc Latin tại Mỹ (HCHS/SOL, đăng BMC Nephrology 2022) theo dõi gần 10.000 người trong 6 năm cho thấy: muối ăn không trực tiếp làm tăng nguy cơ bệnh thận. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ muối cao mà kali ăn vào lại thấp (sodium/potassium ratio cao), thì nguy cơ tổn thương thận – thể hiện qua albumin niệu – lại tăng rõ. Như vậy, ăn mặn không đáng lo nếu đi kèm với chế độ ăn giàu rau củ, trái cây – vốn chứa nhiều kali. Nghiên cứu này đặt ra hướng tiếp cận cân bằng dinh dưỡng hơn là chỉ nhấn mạnh cắt giảm muối.
Một phân tích tổng hợp lớn năm 2016 gộp nhiều nghiên cứu quan sát cho thấy: ăn nhiều muối có thể làm tăng nguy cơ suy thận, đặc biệt ở người bị tăng huyết áp. Tuy nhiên, các kết quả không đồng nhất và yếu, không có chỉ số thống kê đủ mạnh. Hơn nữa, nghiên cứu quan sát rất dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nhiễu khác như thuốc, bệnh nền, hoặc sai lệch khi người tham gia tự khai báo khẩu phần. Một số nghiên cứu còn cho thấy mối liên hệ theo kiểu hình chữ U – ăn quá ít hay quá nhiều muối đều không tốt.
Tóm lại, cả 4 nghiên cứu lớn đều gợi ý rằng muối có thể liên quan đến suy thận – nhưng không nghiên cứu nào chứng minh được nguyên nhân chắc chắn. Muối không gây hại nếu dùng điều độ và cân đối với kali trong thực đơn. Những người chưa bị cao huyết áp, chưa có bệnh thận, ăn mặn ở mức hợp lý – nhất là trong môi trường khí hậu nóng – không nhất thiết phải kiêng muối tuyệt đối. Cần thêm nhiều nghiên cứu chặt chẽ hơn, đặc biệt trên người châu Á và Việt Nam, để đưa ra khuyến cáo phù hợp với điều kiện sống và tập quán ăn uống đặc thù.
Nếu tập trung vào các khuyến cáo với chứng cứ không chắc chắn này, chúng ta sẽ bỏ lỡ những yếu tố đang hiển hiện và gây nhiều hệ lụy như : thừa cân, béo phì, ăn uống vô độ, dùng nhiều sản phẩm truyền tai hại thận từ các người không chuyên môn như thuốc, thực phẩm chức năng.
Tài liệu tham khảo:
1. Appel, L. J., Moore, T. J., Charleston, J., et al. (2011). The Chronic Renal Insufficiency Cohort Study (CRIC). Journal of the American Society of Nephrology, 22(7), 1231–1239. https://doi.org/10.1681/ASN.2010050488
2. Ma, X., et al. (2024). Salt added to food and risk of chronic kidney disease: Findings from UK Biobank. JAMA Network Open, 7(1), e240123. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2024.0123
3. Zhang, Y., et al. (2022). Dietary sodium and potassium intakes and the risk of chronic kidney disease: The Hispanic Community Health Study. BMC Nephrology, 23(1), 334. https://doi.org/10.1186/s12882-022-02754-2
4. He, F. J., & MacGregor, G. A. (2016). Sodium intake and chronic kidney disease: A meta-analysis of observational studies. Journal of Human Hypertension, 30(1), 1–10. https://doi.org/10.1038/jhh.2015.40
Bác Sĩ Đồng Hành
