
18/07/2025
Thân thế sự nghiệp Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện (1913-1997)
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện là Nhà hoạt động chính trị - xã hội, nhà nghiên cứu văn hóa và tâm lý - y học- giáo dục, giải thưởng Nhà nước Việt Nam và Grand prix de la Francophonie của Viện Hàn lâm Pháp. Ông đã để lại nhiều công trình nghiên cứu giá trị cho Việt Nam.
- Ông sinh ngày 5/2/1913 tại một gia đình khoa bảng (thân phụ là cụ Nguyễn Khắc Niêmđỗ Hoàng Giáp năm 1907, từng làmquan nhiều nơi, với nhiều chức vụ như Tư nghiệp trường Quốc Tử Giám,Tuần vũ Khánh Hòa, Phủ doãn Thừa Thiên, Quan Tổng đốc Thanh Hoá...), quê ở xã Sơn Hòa huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
- Ông học tiểu học tại Hà Tĩnh và Huế, trung học tại Trường Collège Vinh, một trường có tiếng nhiều học sinh giỏi như Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Đức Nguyên (tức Hoài Thanh)... Sau khi chuyển vào Huế học và đỗ Thành chung.
- Năm 1931, ông ra Hà Nội học lớp tú tài trường Bưởi.
Năm 1934, ông đỗ xuất sắc ba bằng tú tài ở Trường Bưởi.
- Năm 1934-1937 ông thi đậu vào trường Đại học Y khoa Hà Nội.
- Năm 1937, ông được sang Pháp học tại Đại học Y khoa Paris.
- Năm 1941, ông tốt nghiệp bác sĩ 2 bằng: nhi khoa và các bệnh nhiệt đới nhưng do Thế chiến thứ hai bùng nổ nên ông không thể trở về và tham gia hoạt động phong trào Việt kiều. Trong thời gian này, ông mắc bệnh lao và phải điều trị dài hạn trong trại an dưỡng Saint Hilaire du Touvet, tỉnh Grenoble, một bệnh viện dành cho trí thức và sinh viên Pháp. Sau 6 tháng điều trị, bệnh có đỡ, ông xin ra viện tiếp tục hoạt động. Nhưng vì ăn uống kham khổ và làm việc quá sức, bệnh tái phát.
- Năm 1943-1948: Ông lại vào bênh viện, phải lên bàn mổ 7 lần, cắt bỏ 8 xương sườn, toàn bộ phổi phải và 1/3 phổi trái, tưởng không thể thoát chết. Nhưng nhờ nghị lực cao, dần dần lấy lại sức, vừa nằm điều trị, vừa đọc sạc triết học Đông - Tây, tìm ra phương pháp dưỡng sinh hợp với thể bệnh của bản thân để tự cứu chữa, đồng thời tham gia các hoạt động ủng hộ kháng chiến ở Việt Nam.
- Tại Pháp, ông nghiên cứu và quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới, phản đối chiến tranh của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ tại Đông Dương. Ông là người lãnh đạo phong trào Việt kiều yêu nước tại Pháp. Năm 1949, ông Gia nhập Đảng Cộng sản Pháp, sinh hoạt trong chi bộ bênh viện. Ông tích cực vận động trí thức trong bênh viện ủng hộ cuộc kháng chiến của Việt Nam, đòi hòa bình, chấm dứt chiến tranh.
Ông thường xuyên viết bài giới thiệu Việt Nam, phê phán chủ nghĩa thực dân đăng trên các tạp chí vào báo nổi tiếng tại Pari “Tư tưởng” (La Pensée), “Tinh thần” (Esprit) Châu Âu (Europe), “Phê bình mới” (La nouvelle critique), “Tập san Cộng sản” (Cahiers du communisme), “Người quan sát” (L’Observateur), “Nước Pháp mới” (France nouvelle), “Thế giới ngoại giao” (Le monde diplomatique) dưới nhiều bút danh: Nguyễn Nghệ, Nguyễn Kiên ... Ông cũng hoàn thành tập sách Le Sud Vietnam depuis Đien Bien Phu.
- Năm 1950: Ông ra viện, hoạt động Việt kiều tại Grenoble.
- Năm 1952-1963: Ông lên Paris thay Giáo sư Phạm Huy Thông (bị trục xuất về nước) làm Tổng thư ký kiêm Bí thư Đảng đoàn Hội liên hiệp Việt kiều tại Pháp.
- Năm 1963, ông bị trục xuất về nước do các hoạt động chống chiến tranh.
- Năm 1964-1984: Ông là ủy viên Ủy ban liên lạc văn hóa với nước ngoài, sáng lập và chủ biên tạp chí đối ngoại “Nghiên cứu Việt Nam” bằng tiếng Pháp và tiếng Anh (Etudes Vietnamiennes, Vietnam Studies) và làm Giám đốc Nhà xuất bản Ngoại văn (nay là Nhà xuất bản Thế giới). Ông dịch tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du ra tiếng Pháp. Ông đề xuất thiết kế, giới thiệu Tuyển tập Văn học Việt Nam từ thế kỷ thứ X đến thế kỷ XX (bằng tiếng Pháp). Ông viết bằng tiếng Pháp cuốn: Việt Nam, một thiên lịch sử. Ngoài ra còn viết nhiều sách báo giới thiệu đất nước, con người, văn hóa truyền thống Việt Nam.
- Năm 1984: ông nghỉ hưu và được Nhà nước tặng Huân chương Độc lập hạng Ba.
- Năm 1989, ông sáng lập và làm giám đốc Trung tâm nghiên cứu Tâm lí và Bệnh lý trẻ em (Trung tâm N-T), xuất bản tờ “Thông tin khoa học tâm lí” và nhiều tác phẩm về Tâm lý học, đặc biệt quan tâm đến những trẻ em bị rối loạn tâm trí do hoàn cảnh.
- Năm 1992, ông nhận giải thưởng Grand prix de la Francophonie của Viện Hàn lâm Pháp dành cho người nước ngoài đã sử dụng tích cực và có hiệu quả tiếng Pháp. Với tấm lòng yêu trẻ thiết tha, ông đã cống hiến phần lớn khoản tiền thưởng 400 000 francs (tương đương 80.000 USD) trong giải thưởng Grand prix de la Francophonie của Viện Hàn lâm Pháp tặng ông cho quỹ của Trung tâm Nghiên cứu Tâm lý Trẻ em (Trung tâm N-T).
Ông soạn kịch bản và cộng tác với Xưởng phim Tài liệu khoa học Trung ương sản xuất một số phim giới thiệu đất nước (Đất Tổ nghìn xưa, Vịnh Hạ long, Đất Tây Sơn) và về tâm lý giáo dục trẻ em.
- Ông đồng thời là nhà trí thức yêu nước nồng nàn, có nhiều tư tưởng tiến bộ và gửi các kiến nghị về chính trị, văn hóa và giáo dục đối với chính phủ. (Di cảo chưa công bố)
- Năm 1997, ông được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng nhất
- Từ tháng 7-1996 ông bị ốm nặng, cầm cự bằng phương pháp dưỡng sinh và qua đời ngày 10-5-1997 tại Hà Nội. Thi hài ông được an táng tại Nghĩa trang Mai Dịch Hà Nội dành cho những danh nhân có công đầu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
- Ngày 1-9-2000, Chủ tịch nước đã quyết định truy tặng Giải thưởng Nhà nước cho cuốn "Việt Nam, một thiên lịch sử".
Tác phẩm đã xuất bản
Truyện Kiều (dịch sang tiếng Pháp)
Lịch sử Việt Nam
Kinh nghiệm Việt Nam
Miền Nam Việt Nam sau Điện Biên Phủ
Tuyển tập văn học Việt Nam
Việt Nam, Patrie retrouvée
Từ điển tâm lí
Từ vựng tâm lí
Từ điển xã hội học
Nỗi khổ của con em
Tâm lí gia đình
Tâm lí tiểu học
Từ sinh lí đến dưỡng sinh
Tâm lí trẻ em
Tâm lí đại cương
Tâm bệnh lí trẻ em
Bàn về đạo Nho
Tìm lại Tổ Quốc
Việt Nam một thiên lịch sử
Tự truyện
Tâm tình đất nước
Việt Nam - Tổng kết một chiến thắng hay để hiểu Việt Nam
Ước mơ và Hoài niệm.
Tâm lý học và đời sống/ Đặng Phương Kiệt, Nguyễn Khắc Viện.- H.: Khoa học xã hội, 1994.- 309tr