18/06/2025
VẤN ĐỀ Y TẾ CẦN ĐƯỢC LẮNG NGHE VÀ CẢI THIỆN
Những tháng vừa qua là thời gian có nhiều biến động trong toàn Xã hội Việt Nam, đặc biệt là việc chuẩn bị thực hiện chính quyền 2 cấp, sáp nhập các tỉnh, sở ban ngành. Người dân có một động lực của sự đổi mới và niềm tin vào tương lai tốt đẹp phía trước. Vậy nhưng trước mắt còn nhiều nỗi lo rất cần các cấp chính quyền lắng nghe, thấu hiểu và tìm giải pháp hỗ trợ, giải quyết. Với chuyên môn của mình tôi chỉ xin đề cấp đến lĩnh vực y tế, một trụ cột trong an sinh xã hội.
1. Khi không còn cấp huyện, hệ thống y tế sẽ lúng túng vì không lâu trước đây chúng ta vừa có quyết định chuyển các bệnh viện tuyến huyện về địa phương quản lý. Vậy nên trong giai đoạn này cần hoạch định rõ ràng trong hoạt động và mục tiêu hướng tới của trạm y tế xã và các bệnh viện huyện trước đây.
Theo tôi, cần phát triển các trạm y tế xã ngoài chức năng dự phòng nên trở thành các phòng khám chuyên khoa theo ngày. Mỗi ngày trong tuần sẽ có 1 bác sĩ chuyên khoa xuống khám và cấp thuốc. Ví dụ thứ 2 BS Tim Mạch, thứ 3 Nội Tiết, thứ 4 Sản, .. Trạm y tế phải thuộc hệ thống y tế, là phòng khám của BV cơ sở sẽ thổi luồng sinh khí mới cho hệ thống CSSK người dân. Tạo một thông lệ để tuyến Trung Ương xuống tỉnh, tuyến Tỉnh xuống Huyện. Không có lý gì người bệnh tăng huyết áp ở xã chỉ được uống thuốc loại rẻ tiền mà lên thành phố lại được uống thuốc theo cá thể hoá người bệnh.
Đối với cấp Huyện trước đây. Để tinh gọn bộ máy, theo tôi nên hợp nhất trung tâm y tế và BV tuyến cơ sở. Bỏ bớt số lượng lớn nhân viên hành chính, giải quyết tình trạng thiếu nguồn lực của y tế dự phòng và đặc biệt chúng ta cần biết điều trị cũng là phương pháp dự phòng. Đây là dự phòng biến chứng, bệnh tăng nặng và tỷ lệ tử vong lâu dài.
Y tế tuyến huyện nay gọi là y tế cơ sở trước mắt bãi bỏ chính sách tự chủ. Cần quay trở lại chế độ Nhà nước trả lương cứng cho nhân viên y tế nếu BV chỉ có nguồn thu duy nhất từ bảo hiểm, nhưng vẫn giữ nguyên các quyền tự chủ trong vận hành, bổ nhiệm, đầu tư mua sắm máy móc... Nguồn thu nhập tăng thêm của nhân viên y tế sẽ từ phát triển các dịch vụ, kỹ thuật vượt tuyến.
Việc khám sức khoẻ toàn dân chủ yếu sẽ thực hiện ở tuyến cơ sở. Không nên chạy theo số lượng, cào bằng chắc chắn không có hiệu quả và vô cùng lãng phí. Cần có tổng rà soát vì hiện nay đã có số lượng lớn bệnh nhân đang khám bệnh định kỳ, khám sức khoẻ ở cơ quan theo luật lao động, trẻ em trong trường học, ... Theo tôi cần tập trung vào nhóm chưa được khám bao giờ như trẻ mẫu giáo, người trên 80 tuổi, người dân vùng sâu vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn.
2. Đối với BV tuyến Tỉnh tập trung điều trị những bệnh thiết yếu, mắc phải số lượng lớn. Không nên triển khai những kỹ thuật quá chuyên ngành như ghép tạng.
3. Tuyến Thành Phố, Trung Ương cần xây dựng các trung tâm chuyên ngành trong các BV đa khoa hoàn chỉnh, gắn chặt với các trường đại học. Tránh hiện tượng các viện độc lập quá chuyên sâu sẽ không chăm sóc được sức khoẻ người dân một cách toàn diện.
4. Phát triển hệ thống bác sĩ gia đình một cách nghiêm túc. Cần có nhiều mô hình khác nhau giữa nông thôn, thành thị, người cao tuổi, trẻ em... Áp dụng khám chữa bệnh từ xa (Telehealth), cần coi đây là một phương pháp quan trọng của hệ thống chăm sóc sức khỏe của người dân.
5. Đầu tư kinh phí để tạo sự chuyển đổi số mạnh mẽ, tạo nên sự đồng bộ, liên thông kết quả khám chữa bệnh trên toàn quốc giữa các bệnh viện/cơ sở y tế. Rất cần có các tiêu chí kỹ thuật cụ thể của Bộ Y tế để tránh tình trạng trăm hoa đua nở, sau này không kết nối được, thanh kiểm tra phát hiện chỉ làm hình thức nhằm đạt mốc thời gian cứng 30-9-2025!
6. Rất nhiều các vụ bạo hành nhân viên y tế trong thời gian vừa qua gây bức xúc trong xã hội, đặc biệt là đội ngũ y bác sĩ. Chính vì vậy cần có nghị định để chống bạo hành y tế. BV cần được bảo vệ để vận hành như một cơ quan công lập. Nhân viên y tế, dù công hay tư, trong lúc làm việc cũng có vai trò như những nhân viên công vụ khác cần được đảm bảo về an ninh tính mạng và sức khoẻ tâm thần.
7. Nghị định và thông tư hướng dẫn luật đấu thầu trong ngành y cần phân nhóm trang thiết bị vật tư y tế, dược sinh phẩm theo 2 nhóm: hàng hóa công nghệ cao, độc quyền và các vật tư thông thường để đảm bảo không có hiện tượng thiếu thuốc và vật tư y tế vẫn đang diễn ra ở các bv công lập hiện nay.
Với trang thiết bị y tế độc quyền công nghệ cao, cần thành lập nhóm chuyên gia đàm phán cấp quốc gia để xác định cấu hình chuẩn và giá thành chuẩn. Các bệnh viện sẽ theo các cấu hình chuẩn này mà mua sắm, trường hợp theo cấu hình chuẩn thì không cần đấu thầu. Trường hợp khác cấu hình chuẩn và khác giá chuẩn thì cần làm giải trình với cấp trên.
Trường hợp hàng hóa thông thường ví dụ như bông băng, gạc, găng tay, bơm tiêm.... cần thuộc nhóm hàng hóa buộc phải niêm yết giá công khai trên cổng quốc gia. Nếu bệnh viện nào mua sắm những thứ có trong danh mục công khai này thì không cần đấu thầu nữa, nơi nào mua với cấu hình và giá không có trong danh mục thì phải làm báo cáo giải trình và được cấp trên xem xét.
Cơ quan nhà nước sẽ tăng cường hậu kiểm việc mua sắm của các bệnh viện bằng các phương pháp kỹ thuật dựa trên dữ liệu, không nên dùng cách đấu thầu-tiền kiểm như hiện nay, gây áp lực rất lớn đến nguồn lực của bệnh viện. Ước tính từ 3-5% quỹ lương của bệnh viện đang phải chi cho các nhân sự liên quan đến công tác đấu thầu.
8. Vệ sinh an toàn thực phẩm, chồng thuốc giả và thuốc kém chất lượng cần thay đổi toàn diện cách tiếp cận. Rất cần thành lập Uỷ ban thuốc và thực phẩm (FDA). Xoá bỏ cách làm xin cho. Các thuốc và dụng cụ y tế đã được các tổ chức y tế lớn xác định (G7, FDA Hoa Kỳ, Nhật, Anh, Úc...) không cần phải cấp phép mà được lưu hành tại VN. Ngược lại, cần tái kiểm các sản phẩm đang lưu hành mà có dấu hiệu không tường minh trong cấp phép cũng như nhiều ý kiến phản ánh về chất lượng và giá thành.
9. Đối mới phương pháp đào tạo nhân viên y tế. Với tình trạng mở trường tràn lan như hiện nay, chất lượng đầu ra không đảm bảo ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống, mất niềm tin của người dân. Rất cần thiết triển khai sớm 2 vấn đề sau:
Tổ chức kỳ thi quốc gia lấy bằng bác sĩ Việt Nam. Giao cho 3 trường Đại Học Y lớn cả nước tổ chức ngân hàng đề và Bộ Y tế đứng ra tổ chức thi trên phạm vi cả nước
Cấp chứng chỉ hành nghề chuyên khoa dựa vào các hội chuyên ngành. Việc duy trì giấy phép hành nghề bắng các giờ đào tạo liên tục (CME) cần thực hiện nghiêm túc, giám sát cả nội dung, phương pháp thực hiện và kết quả đầu ra.
10. Cải cách triệt để hoạt động của Bảo Hiểm Y tế theo hướng khoa học y khoa: lấy bệnh nhân và các giá trị y khoa làm trung tâm. Tăng mức chi trả Bảo hiểm y tế cho bệnh hiểm nghèo, bệnh nan y. Tỷ lệ này đang rất thấp từ 5-15%, gây nên việc bỏ điều trị khá nhiều trong dân.
Nâng cao hơn nữa vai trò của hội đồng chuyên ngành, hội đồng y đức trong các quy định của Bảo hiểm y tế. Những hội đồng này mới là nơi quyết định điều gì đúng và sai, cái gì là hợp lý và không hợp lý. Cho quyền tranh luận giữa các hội đồng và với cơ quan bảo hiểm y tế để bảo vệ tri thức y khoa và bảo vệ người bệnh, chứ không phải lấy sự an toàn quỹ của cơ quan bảo hiểm là trung tâm như hiện nay.
Đa dạng hóa các loại hình bảo hiểm y tế bắt buộc, tăng mức chi trả, miễn phí cung cấp bảo hiểm y tế cơ bản toàn dân. Tăng quyền lựa chọn bảo hiểm của người dân tương ứng với mức độ chi trả về các tiện ích về dịch vụ. Khuyên khích phát triển các bảo hiểm lĩnh vực tư nhân tham gia bằng nhiều chính sách (thuế, phạm vi áp dụng, hạn chế đối tượng thu nhập cao được tiếp cận BHYT của BHXH Việt Nam được hưởng 100%....)
Còn nhiều việc phải làm nhưng với 10 điểm vừa nêu tôi tin chắc sẽ có sự chuyển biến trong Y học nước nhà!
PGS.BS. Nguyễn Lân Hiếu
