Diona Tasholli- Psikologe

15/10/2025

Truri autik
prodhon 42% më shumë informacion
në qetësi
(krahasuar me neurotipikët).
Ne kemi SHUMË më shumë neurone
— (shih imazhin).
Kur themi se shohim më shumë,
dëgjojmë më shumë,
nuhasim më shumë,
shijojmë më shumë
dhe ndiejmë më shumë,
NUK është ekzagjerim apo figurë e të folurit!
Ne marrim MË SHUMË nga të gjitha shqisat.
Kjo është arsyeja pse mbingarkohemi.
Kjo është arsyeja pse kemi kriza.

Për ju, është thjesht një supermarket.
Për ne, është:
• Mbingarkesë vizuale
– nga numri i madh i objekteve që shohim.
• Mbingarkesë ngjyrash
– të gjitha etiketat, të gjitha nuancat e rrobave që veshin njerëzit.
• Mbingarkesë trafiku
– njerëz që lëvizin, karroca, shporta, nëpunës, kthime karrocash… të gjitha ndodhin njëkohësisht, çdo sekondë që jemi në ndërtesë.
• Mbingarkesë zanore
– njerëz që flasin,
rrota që kërcasin,
fëmijë që qajnë,
kuti që hapen,
peshore që kërcasin,
punonjës që bien bori,
tingujt e skanerëve të arkës qindra herë në minutë
— dhe ne i DËGJOJMË TË GJITHA,
vazhdimisht,
dhjetëra ose edhe qindra herë më fort
se ju.
• Mbingarkesë olfaktive
– ne nuhasim çdo shampo,
xhel dushi,
krem,
brisk,
detergjent,
erëza,
fruta,
perime,
pastrues
dhe produkt që është aty
— plus gjithçka që çdo person në dhomë ka veshur!
Dhe ne i nuhasim ato dhjetëra
ose edhe qindra herë më intensivisht se ju.
• Mbingarkesë drite (fotosensitivitet)
– dritat janë fjalë për fjalë dhjetëra,
nëse jo qindra, herë më të ndritshme për ne.
Disa drita janë më të këqija se të tjerat
— dhe dritat e gjata neoni në supermarkete
janë shkaku numër 1 i mbingarkesës.
• Paralizë vendimesh
- Cilën rrugë duhet të ndjek?
Çfarë doja të merrja?
Në cilin korridor është?
Sa para kam për të shpenzuar?
Ai që vjen drejt meje,
a duhet të shpejtoj apo të ndalem?
A po e bllokoj?
A doja patate të skuqura?
Prit - kam një listë.
Ku është lista?
Çfarë doja të merrja?
E gjithë kjo godet menjëherë
brenda dhjetë sekondave të para
që hyjmë në dyqan
— duke na lënë të ngrirë dhe të paaftë
të ecim përpara.
Mendojeni si një sistem kompjuterik të "ngecur"
që po i kërkoni të bëjë shumë, shumë shpejt.
Kjo është paralizë vendimesh
— dhe nuk shkaktohet vetëm nga vetë pyetjet,
por nga fakti që e gjithë kjo po ndodh në të njëjtën kohë
me mbingarkesën shqisore që tashmë na ka mbërthyer.
Kjo çaktivizon "Funksionin Ekzekutiv" të trurit
- domethënë aftësinë për të kryer punë
(të ngasësh makinën,
të vishesh,
të ndjekësh një recetë,
të bësh pazar).
Gjithashtu shkakton paralizë të detyrave
- pamundësinë për të filluar.
Ka një periudhë kur nuk ndodh asgjë
- thjesht na lër rehat në atë moment.
Nëse na lejon,
truri do të "sinkronizohet"

dhe ne do të jemi në gjendje të vazhdojmë.
Mund të na duhet të stimulojmë
(lëvizje përsëritëse
që na ndihmojnë të rregullojmë sistemin nervor)
- të lëvizim trupat tanë,
të përdredhim krahët,
të luajmë me gishtat ose flokët.
Mos na ndaloni.
Kështu vetërregullohemi
dhe mund të përballojmë
ndryshimet drastike
që sapo kemi përjetuar.”
— Michelle Mason
https://amfoterodexios.blogspot.com/.../blog-post_13.html...

Anastasia Passi
·
Ndiq
23 min.
·

18/09/2025

Autizmi – Të folurit: Dëshmia zbuluese e një shkencëtari të ri në spektër, i cili nuk flet
SHËNDETI
Si komunikon një person në spektër që nuk mund të flasë? Një kandidat për doktoraturë në spektër, i cili nuk ka arritur kurrë të shqiptojë një fjalë, regjistron përvojën e tij, ndërsa hedh poshtë tre mite

MARIA KOTOPOULI
15/09/2025 14:21:17

Foto: Shutterstock
Në shumë raste të individëve në spektrin e autizmit, ata nuk u përgjigjen zërave të prindërve të tyre që nga vitet e para të jetës së tyre. Ky rast përfshin Timothy HoYuan Chan, një kandidat për doktoraturë në Sociologji në Shkollën e Edukimit dhe Arteve në Universitetin Katolik Australian.

“Udhëtimi im me autizmin filloi shumë kohë para diagnozës, kur isha tre vjeç e tre muajsh”, thotë ai në artikullin e tij për The Conversation, ku kontributi i prindërve të tij ishte thelbësor: “Familja ime vuri re tiparet e mia autistike që kur isha rreth 15 muajsh. Nuk i shikoja kurrë njerëzit dhe nuk u përgjigjesha kur më thërrisnin. Rregulloja lodrat në vend që të luaja me to. Kur doja diçka, i kapja duart e të tjerëve për ta marrë. Shpesh kisha kriza në mjedise të mbushura me njerëz ose kur rutina ndryshonte papritur, por nuk mund t’i bëja njerëzit të kuptonin pse isha i mërzitur. Më vonë u diagnostikova me autizëm.”

Siç pranon ai, familja e tij “u ankua kur mësuan se unë mund të mos isha kurrë në gjendje të jetoja një jetë të pavarur ose të plotë”, por kjo nuk do të thotë që nëna e tij humbi kohë. Ai menjëherë organizoi mbështetjen e tij: programe intensive të sjelljes në shtëpi, terapi të të folurit dhe forma të tjera mbështetjeje. Por ai kurrë nuk arriti të artikulonte asnjë fjalë. Megjithatë, ai mësoi të komunikonte ndryshe. Kandidati për doktoraturë hulumton neurodiversitetin tek njerëzit me autizëm që kanë pak, jo të besueshëm ose aspak të folur, ose tek njerëzit me nevoja komplekse komunikimi dhe nevoja të larta mbështetjeje.

Tastierë "magjike"

ARTIKUJ TË LIDHUR

Si është në të vërtetë të jesh në spektrin e autizmit? Një profesor përshkruan

Spektri i Autizmit: Në fund të fundit (a) jemi të gjithë pak autistë? Një profesor shpjegon

Autizmi: Shtatë sjellje që zbulojnë se mund të kemi çrregullimin
Momenti kritik erdhi kur ai ishte 9 vjeç. Atëherë ai filloi të komunikonte me ndihmën e një tastiere, Lightwriter, një pajisje që konverton gjuhën e shkruar në gjuhë të folur. "Unë shkruaj dhe ajo flet atë që shkruaj. Një person tjetër më prek shpatullën ndërsa shkruaj. Kjo prekje më ndihmon të bëhem i vetëdijshëm për trupin tim dhe të përqendrohem në komunikimin e mesazhit tim", shkruan ai në artikull. "Me shkrim të asistuar, unë mund të jetoj një jetë më të plotë, të mbaj një fjalim TEDx, një nga të parat nga një person që nuk flet, dhe të shkruaj autobiografinë time. Përdora shkrim të asistuar për të shkruar këtë artikull."

Sa e zakonshme është që dikush në spektër të mos flasë?

Autizmi ndikon në mënyrën se si njerëzit komunikojnë, bashkëveprojnë dhe i japin kuptim botës. Njerëzit me autizëm kanë dallime në komunikim, si dhe interesa të veçanta. Në vitin 2022, në Australi kishte 290,900 persona autikë. Rreth një e treta nuk flasin.

Ky komunitet jofolës është i prekshëm nga ana sociale dhe shpesh përjeton refuzim dhe përjashtim. Si anëtar i këtij komuniteti vetë, ai përpiqet të hedhë poshtë disa nga mitet më të zakonshme.

Miti 1: Ata nuk përdorin gjuhën

Edhe pse nuk mund të komunikojnë verbalisht, ka mënyra të tjera për të komunikuar, duke përdorur gjuhën. Për të, në fillim, të folurit ishte thjesht tinguj pa kuptim. Megjithatë, rreth moshës gjashtë vjeç, ai kuptoi se fjalët përdoreshin për të përfaqësuar gjërat dhe për të rritur komunikimin. "Duke e lidhur të folurit e njerëzve me sjelljen e tyre, fillova të kuptoj natyrën simbolike të gjuhës, e cila më ndihmoi të komunikoja", thotë ai.

Për shkak të dallimeve shqisore dhe motorike, njerëzit me autizëm që kanë nevoja komplekse komunikimi kanë nevojë për mbështetje për të komunikuar, siç është kontakti fizik, për të kryer aktivitete të përditshme dhe për të marrë pjesë në jetën shoqërore.

Miti 2: Ata nuk na kuptojnë

Njerëzit në spektrin e autizmit, veçanërisht ata me nevoja komplekse komunikimi, kanë nevojë për kohë shtesë për të deshifruar, kuptuar dhe nxjerrë kuptim nga përvojat. Megjithatë, me përpjekje dhe kohë, shumë njerëz me autizëm që nuk flasin mund të bëhen të vetëdijshëm dhe të kuptojnë mendimet e njerëzve të tjerë. Kjo mund të përfshijë përdorimin e historive sociale për të kuptuar gjendjet mendore dhe emocionale. E tëra çfarë u duhet është koha dhe hapësira për të përpunuar informacion të ri.

Miti 3: Ata shqetësohen, murmurisin dhe ndonjëherë bërtasin pa asnjë arsye

Njerëzit në spektër, veçanërisht ata që nuk flasin, mund të ndihen të pasigurt në vende të mbushura me njerëz.

26/07/2025

Autizmi VS skanimet jo-autistike të trurit. Po, njerëzit autikë me të vërtetë e perceptojnë dhe ndërveprojnë me botën ndryshe nga njerëzit jo-autikë.

High Definition Fiber Tracking - Ky është një skanim i trurit të Dr. Temple Grandin, majtas, krahasuar me dikë pa autizëm. Zona vizuale e prodhimit të Grandin është shumë më e madhe se ajo e një personi tipik. (Foto: Walt Schneider, Universiteti i Pittsburgh)

08/04/2025

27/03/2025

📌SI FUNKSIONOJNË SEANCAT E STIMULIMIT-ZHVILLIMIT?

📍Seanca stimulimi-zhvillimi për fëmijët me:
- Çrregullime prevazive të zhvillimit
- Vështirësi në të nxënë
- Çrregullime të komunikimit verbal
- Down Syndrome
- Çrregullime të vëmendjes dhe hiperaktivitetit
- Çrregullime të spektrit të autizmit
- Çrregullime në sferën e komunikimit

📍Seancat e stimulimit apo zhvillimit tek fëmijët me vështirësi gjatë zhvillimit janë metoda të intervenimit terapeutik të cilat kanë për qëllim intervenimin e hershëm dhe stimulimin e fëmijës në zhvillimin e përgjithshëm Psiko-Motorik të tij.
🧠🗣️🫂

◼️Seanca në kohëzgjatje prej 45 minutave terapi shfrytezon aktivitete te caktuara të cilat e ndihmojnë fëmijën në fushën Kognitive, Verbale dhe të Sjelljës.
Zhvillimi i fëmijës mund të hasë vështirësi në një apo më shumë fusha duke përfshirë këtu vështirësit në komunikim apo gjuhë, në aspektin kognitiv apo njohës, në aspektin emocional apo social.
Duke u përqendruar më shumë në ngecjen të cilën e hasë fëmija gjatë zhvillimit të tij hartohet plani individual i cili kontribuon në ngritjen e potencialit të përgjithshëm kognitiv dhe ndihmesën në vështirësin të cilen e has fëmija gjatë zhvillimit të tij.
📍Gjatë intervenimit terapeutik nevojitet kohë dhe durim në arritje të progresit meqënëse çdo fëmijë ka ritmin e tij të zhvillimit. Por jo çdo here progresi i referohet vetem ritmit të zhvillimit të fëmijës pasi që një rol të rëndësishëm ka dhe ambienti Stimulues apo Jostimulues me të cilin fëmija rrethohet në jetën e përditshme.
Rolin kyq në jetën e fëmijës kanë prindërit, edukatorët/mësuesit duke perfshirë kohën më të madhe të cilën fëmija e kalon gjatë ditës me këta persona. Këtu vihet në pah stimulimi të cilin prindërit apo edukatorët e realizojnë gjatë dites duke ndihmuar në zhvillim të përgjithshëm psikomotorik, duke kaluar kohë kualitative, duke bashëvepruar me fëmijën gjatë lojërave të ndryshme, duke nxitur komunikim përgjatë ditës.
📍Seancat e stimulimit-zhvillimit preferohen të realizohen me prindërit e fëmijës në sallën e punës, meqenëse teknikat e përdorura tek fëmijët mund të përdoren dhe në shtëpi nga prindërit duke e ndihmuar fëmijën më shpejt të arrijë rezultatet e dëshiruara.
Aktivitetet të cilat përdorën në seanca janë aktivitete të cilat i referohen fushës Kognitive, Verbale dhe Emocionale.

📍Aktivitete të caktuara ndikojnë dukshëm në fushën e përqendrimit dhe koncentrimit, duke ndihmuar ne kohezgjatje të durimit.
Aktivitete të tjera ndikojnë në fushën e kognicionit duke ndikuar në njohje të objektëve me të cilat fëmija rrethohet gjatë jetës së përditshme, në të menduarit logjik, kujtesën, zgjidhjen e problemeve, të menduarit simbolik etj.
Aktivitete të tjera ndikojnë në zhvillimin e fëmijës në aspektin verbal duke ndikuar në komunikim, belbezime apo vokalizime në përputhje me moshën kronologjike, fjalë të para apo zgjerim të fjalorit në koordinim apo përputhje me atë që kërkohet nga fëmija.

📍Seancat e zhvillimit e ndihmojnë fëmijën në përmbushjen e potencialit të tij, duke përfshirë këtu potencialin kognitiv, verbal dhe emocional.
Ky potencial në një ambient stimulues do ngritet dhe do zgjerohet duke ndihmuar fëmijën në zhvillim të tij dhe në qoftë se kanë egzistuar ngecje në zhvillim dhe e kundërta e tij një ambient jostimulues do të ul potencialin dhe kapacitetin e fëmijës qofte ai kognitiv, verbal apo emocional.

Diona Tasholli
Terapeute e stimulimit dhe zhvillimit për fëmijë

14/12/2024

LOJA E PLOTËSIMIT TË TREGIMEVE

•ZHVILLIMI KOGNITIV
•AFTËSA E PËRCEPTIMIT VIZUEL
•MENDIMI I SHUMËFISHTË
•ZGJERIM I AFTËSIVE VERBALE-Krijimi i fjalive të shkurta-gjata.

Lojërat e krijimit-plotësimit të tregimëve mbështesin zhvillimin kognitiv i cili i referohet zhvillimit të aktiviteteve mendore që i mundësojnë fëmijës të kuptojë dhe të mësojë se çfarë po ndodhë rreth tij, si dhe zhvillimin e mënyrave më komplekse dhe më efektive të të menduarit.
Foshnjat dhe fëmijët kalojnë katër periudha zhvillimore ndërsa përpiqen të kuptojnë botën. Çdo periudhë varet nga mosha dhe përbëhet nga mënyra dhe forma të ndryshme të të kuptuarit. Këto periudha zhvillimore janë:
•Periudha ndijore-motorike,
•Periudha paraoperacionale,
•Periudha e operacioneve konkrete,
•Periudha e operacioneve abstrakte.

Lojërat e plotësimit të tregimeve ndihmojnë në përshpejtimin e proceseve mësimore të fëmijës.
Duke gjetur kartat e sakta te cilat duhet të vendosen sipas rradhës dhe në përputhje me tregimin fëmija gjeneralizon aftësit verbale të tij duke krijuar fjali më të gjata me kuptim duke krijuar kështu një mini-histori në përputhje me kartat e vendosura, duke gjeneralizuar njohurit dhe duke bërë një paralelizëm me ngjarje që mund të kenë ndodhur në përditshmërin e fëmijës.
Për fëmijët me vështirësi në zhvillim lojërat e tilla ndihmojnë duke zgjeruar fjalorin ekspresiv, të menduarit kritik, zhvillojnë të menduarit kognitiv dhe aftësit vizuele te fëmijës.

04/12/2024