Diona Tasholli- Psikologe

26/07/2025

Autizmi VS skanimet jo-autistike të trurit. Po, njerëzit autikë me të vërtetë e perceptojnë dhe ndërveprojnë me botën ndryshe nga njerëzit jo-autikë.

High Definition Fiber Tracking - Ky është një skanim i trurit të Dr. Temple Grandin, majtas, krahasuar me dikë pa autizëm. Zona vizuale e prodhimit të Grandin është shumë më e madhe se ajo e një personi tipik. (Foto: Walt Schneider, Universiteti i Pittsburgh)

08/04/2025

27/03/2025

📌SI FUNKSIONOJNË SEANCAT E STIMULIMIT-ZHVILLIMIT?

📍Seanca stimulimi-zhvillimi për fëmijët me:
- Çrregullime prevazive të zhvillimit
- Vështirësi në të nxënë
- Çrregullime të komunikimit verbal
- Down Syndrome
- Çrregullime të vëmendjes dhe hiperaktivitetit
- Çrregullime të spektrit të autizmit
- Çrregullime në sferën e komunikimit

📍Seancat e stimulimit apo zhvillimit tek fëmijët me vështirësi gjatë zhvillimit janë metoda të intervenimit terapeutik të cilat kanë për qëllim intervenimin e hershëm dhe stimulimin e fëmijës në zhvillimin e përgjithshëm Psiko-Motorik të tij.
🧠🗣️🫂

◼️Seanca në kohëzgjatje prej 45 minutave terapi shfrytezon aktivitete te caktuara të cilat e ndihmojnë fëmijën në fushën Kognitive, Verbale dhe të Sjelljës.
Zhvillimi i fëmijës mund të hasë vështirësi në një apo më shumë fusha duke përfshirë këtu vështirësit në komunikim apo gjuhë, në aspektin kognitiv apo njohës, në aspektin emocional apo social.
Duke u përqendruar më shumë në ngecjen të cilën e hasë fëmija gjatë zhvillimit të tij hartohet plani individual i cili kontribuon në ngritjen e potencialit të përgjithshëm kognitiv dhe ndihmesën në vështirësin të cilen e has fëmija gjatë zhvillimit të tij.
📍Gjatë intervenimit terapeutik nevojitet kohë dhe durim në arritje të progresit meqënëse çdo fëmijë ka ritmin e tij të zhvillimit. Por jo çdo here progresi i referohet vetem ritmit të zhvillimit të fëmijës pasi që një rol të rëndësishëm ka dhe ambienti Stimulues apo Jostimulues me të cilin fëmija rrethohet në jetën e përditshme.
Rolin kyq në jetën e fëmijës kanë prindërit, edukatorët/mësuesit duke perfshirë kohën më të madhe të cilën fëmija e kalon gjatë ditës me këta persona. Këtu vihet në pah stimulimi të cilin prindërit apo edukatorët e realizojnë gjatë dites duke ndihmuar në zhvillim të përgjithshëm psikomotorik, duke kaluar kohë kualitative, duke bashëvepruar me fëmijën gjatë lojërave të ndryshme, duke nxitur komunikim përgjatë ditës.
📍Seancat e stimulimit-zhvillimit preferohen të realizohen me prindërit e fëmijës në sallën e punës, meqenëse teknikat e përdorura tek fëmijët mund të përdoren dhe në shtëpi nga prindërit duke e ndihmuar fëmijën më shpejt të arrijë rezultatet e dëshiruara.
Aktivitetet të cilat përdorën në seanca janë aktivitete të cilat i referohen fushës Kognitive, Verbale dhe Emocionale.

📍Aktivitete të caktuara ndikojnë dukshëm në fushën e përqendrimit dhe koncentrimit, duke ndihmuar ne kohezgjatje të durimit.
Aktivitete të tjera ndikojnë në fushën e kognicionit duke ndikuar në njohje të objektëve me të cilat fëmija rrethohet gjatë jetës së përditshme, në të menduarit logjik, kujtesën, zgjidhjen e problemeve, të menduarit simbolik etj.
Aktivitete të tjera ndikojnë në zhvillimin e fëmijës në aspektin verbal duke ndikuar në komunikim, belbezime apo vokalizime në përputhje me moshën kronologjike, fjalë të para apo zgjerim të fjalorit në koordinim apo përputhje me atë që kërkohet nga fëmija.

📍Seancat e zhvillimit e ndihmojnë fëmijën në përmbushjen e potencialit të tij, duke përfshirë këtu potencialin kognitiv, verbal dhe emocional.
Ky potencial në një ambient stimulues do ngritet dhe do zgjerohet duke ndihmuar fëmijën në zhvillim të tij dhe në qoftë se kanë egzistuar ngecje në zhvillim dhe e kundërta e tij një ambient jostimulues do të ul potencialin dhe kapacitetin e fëmijës qofte ai kognitiv, verbal apo emocional.

Diona Tasholli
Terapeute e stimulimit dhe zhvillimit për fëmijë

14/12/2024

LOJA E PLOTËSIMIT TË TREGIMEVE

•ZHVILLIMI KOGNITIV
•AFTËSA E PËRCEPTIMIT VIZUEL
•MENDIMI I SHUMËFISHTË
•ZGJERIM I AFTËSIVE VERBALE-Krijimi i fjalive të shkurta-gjata.

Lojërat e krijimit-plotësimit të tregimëve mbështesin zhvillimin kognitiv i cili i referohet zhvillimit të aktiviteteve mendore që i mundësojnë fëmijës të kuptojë dhe të mësojë se çfarë po ndodhë rreth tij, si dhe zhvillimin e mënyrave më komplekse dhe më efektive të të menduarit.
Foshnjat dhe fëmijët kalojnë katër periudha zhvillimore ndërsa përpiqen të kuptojnë botën. Çdo periudhë varet nga mosha dhe përbëhet nga mënyra dhe forma të ndryshme të të kuptuarit. Këto periudha zhvillimore janë:
•Periudha ndijore-motorike,
•Periudha paraoperacionale,
•Periudha e operacioneve konkrete,
•Periudha e operacioneve abstrakte.

Lojërat e plotësimit të tregimeve ndihmojnë në përshpejtimin e proceseve mësimore të fëmijës.
Duke gjetur kartat e sakta te cilat duhet të vendosen sipas rradhës dhe në përputhje me tregimin fëmija gjeneralizon aftësit verbale të tij duke krijuar fjali më të gjata me kuptim duke krijuar kështu një mini-histori në përputhje me kartat e vendosura, duke gjeneralizuar njohurit dhe duke bërë një paralelizëm me ngjarje që mund të kenë ndodhur në përditshmërin e fëmijës.
Për fëmijët me vështirësi në zhvillim lojërat e tilla ndihmojnë duke zgjeruar fjalorin ekspresiv, të menduarit kritik, zhvillojnë të menduarit kognitiv dhe aftësit vizuele te fëmijës.

04/12/2024

20/09/2024

Përse foshnja qan vazhdimisht? Jo për shkak ngërçesh, jo për shkak urisë.

Ku prindërit bëjnë më shpesh gabime

Gjatë javëve të para të jetës, foshnja më së shumti fle, edhe kur zgjohet mes dy ushqyerjeve, e kalon kohën gjysmë në gjumë. Ndonjëherë dremitin gjatë ushqyerjes, ndaj është e nevojshme t’i inkurajoni të ushqehen me gji, duke ia prekur buzët me thithën e sisës.
Gjatë kësaj periudhe, foshnja është aktive për dy deri në tre minuta në orë gjatë ditës dhe akoma më pak gjatë natës, që është rreth një orë gjatë një dite.
Në fund të muajit të parë, periudha e vitalitetit rritet në dy deri në tre orë me një periudhë më të gjatë pasdite. Nëse gjatë kësaj periudhe e stimuloni foshnjën me lodra, veçanërisht ato që prodhojnë zë, ose nëse vazhdimisht i flisni, i këndoni dhe e mbani në krahë, ajo me siguri do të reagojë duke qarë.
Midis javës së tretë dhe të dymbëdhjetë, shumica e foshnjave përjetojnë një periudhë shqetësimi në fund të ditës. Ky fenomen interpretohet kryesisht si shfaqja e ngërçeve, ndaj përdoren mjete të ndryshme për lehtësimin e tyre, të cilat herë ndihmojnë, herë jo. Në fund të muajit të tretë, këto probleme kryesisht zhduken, transmeton Telegrafi.

Ekziston një interpretim se të qarat e pangushëllueshme në orët e vona të pasdites shkaktohen nga stimulimi i bollshëm ndaj të cilit është i ekspozuar foshnja. Një sistem nervor qendror i zhvilluar mjaftueshëm nuk është në gjendje të përpunojë të gjithë informacionin nga mjedisi i tij në një moment të caktuar dhe kjo manifestohet në agjitacion (fëmija nuk është i uritur dhe nuk fle). Kjo është arsyeja pse ne duhet të reduktojmë stimulimin në mënyrë që të ndihmojmë fëmijën të përballojë gjithçka që i ndodh.
Këshilla për stimulimin e duhur të foshnjës

Në muajin e parë mjafton që përveç ambientit të këndshëm, ajo që sheh foshnja të jetë vetëm fytyra e qeshur e prindërve. Drita duhet të zbehet, muzika duhet të jetë e qetë, zëri që i drejtohemi duhet të jetë i këndshëm, ndërsa lëvizjet tona të qeta dhe të përgjegjshme.

Kur ajo mbush një muaj, vendosim lodrat lëvizëse në krevat që të mund t’i ndjekë me sy kur të zgjohet. Kur ajo të jetë e qetë dhe në gjumë, duke ndjerë butësisht tingujt dhe duke i tundur për të dëgjuar zërat, do ta bëjmë atë të ndjekë me shikimin e saj herë në njërën e herë në anën tjetër.

Vetëm në muajin e tretë mund të luajë me ‘gim baby’, një lodër e vendosur në mes, në mënyrë që koka e foshnjës të qëndrojë në vijën qendrore. Nëse të gjitha këto lodra do t’i përdornim qysh në lindje ose do ta stimulonim vazhdimisht fëmijën me tinguj dhe objekte të papërshtatshme, ai do të bëhet shumë shpejt nervoz.
Kur fëmija qan, prindërit shpesh fillojnë t’i ofrojnë lodrat njëra pas tjetrës në përpjekje për ta qetësuar, gjë që zakonisht ka efektin e kundërt, fëmija vetëm qan më shumë. Stimulimi i tepërt vetëm sa rrit sasinë e informacionit që truri i foshnjës nuk mund ta përpunojë.
Kjo ndodh edhe në periudhat e mëvonshme, kur foshnja mbulohet me lodra me të cilat kryesisht nuk di se çfarë të bëjë. Nëse e merr dhe e lë menjëherë, ndoshta nuk ka arritur një nivel të caktuar pjekurie që të mund ta përdorë, ose lodra thjesht nuk është funksionale dhe për këtë arsye është e padobishme.

Kur ajo po mëson të përdorë një lodër të re, duhet t’i jepet kohë e mjaftueshme për ta zotëruar dhe për ta ndihmuar në këtë, fillimisht duhet mbajtur atë, pastaj duke i treguar se çfarë mund të bëjë me lodrën.
Në çdo kohë, foshnja duhet të ketë një, dy ose më së shumti tre lodra pranë. Kjo vlen edhe për atë që zvarritet, ulet ose ecën, çdo gjë më shumë krijon rrëmujë dhe çon në konfuzion tek fëmija. Zona e lojës së foshnjës duhet të organizohet në mënyrë që ajo të mund t’i përdorë lodrat në mënyrën e duhur, gjë që do të lejojë zhvillimin normal motorik.
Të rriturit ndonjëherë nuk mund t’i kontrollojnë ndjenjat e tyre, veçanërisht kur ka shumë prej tyre dhe të gjithë duan të tregojnë se sa shumë e duan fëmijën.

Kur fëmija rritet në një mjedis të tillë, mund të ketë probleme me përqendrimin dhe vemendjen, sepse dikush e ndërpret vazhdimisht në ndonjë aktivitet dhe i ofron diçka tjetër. Sado e parëndësishme të duket, më vonë mund të jetë një problem i madh në sjelljen e fëmijës kur ai nuk mund të fokusohet në një aktivitet, sepse nuk është mësuar të fillojë dhe të përfundojë.
Në dëshirën tonë për të argëtuar fëmijën, ne nuk respektojmë nevojat e ti. Nëse nuk dini çfarë të bëni me të, imagjinoni veten në atë situatë dhe do ta keni të qartë nëse dhe sa duhet ta stimuloni fëmijën. /Telegrafi/

17/09/2024

• Përqendrim dhe vëmendje.
• Motorik fine.
• Njohje të ngjyrave dhe kategorizimin e tyre.
• Mbajtjen e duhur të mjetit ndihmës apo në raste të tjera lugës, pirunit etj..
• Mbanë fëmijën e zënë duke ndihmuar të krijoj strukturë të punës dhe të mbaroj aktivitetet që i dedikohen atij.
• Krijon shprehi të cilat i ndihmojnë fëmijës në funksionalitet të rutinave ditore.

Këto shprehi janë dukshëm në munges tek fëmijët me ÇSA, aktivitetet e tilla ndihmojnë fëmijët në fusha të ndryshme duke luajtur një rol të madhë në ndërveprim dhe bashkëpunim, përqendrim maksimal, kërkimin e ndihmës në situata vështirësie me komunikim verbal në qoftë se ai është prezent, në memorizim dhe kujtesë, pakësim të sjelljëve stereotipike(obsesive,rituale), të kuptuarit, kontrroll dhe rregullim, përdorimin e komunikimit joverbal, ndjeshmerinë shqisore duke u përballur me një larmi ngjyrash apo zhurma, fleksibiliteti në ngjarje dhe aktivitete, reduktimi i sjelljëve sfiduese si: mohimi apo refuzimi, sjelljet e dhunshme, sjelljet jo të përshtatshme etj.

05/09/2024

STANDARTET E ZHVILLIMIT PËR FËMIJËT 24-36 MUAJ (2-3 vjeç)

ZHVILLIMI GJUHËSOR
1. U përgjigjët pyetjeve apo komentëve të një të rrituri.
2. Fillon të bëjë kërkesa ose përgjigjje bazuar në konteksin apo kulturën e tij.
3. Përdor përsëritjën për të qendruar në bisedë dhe për të marrë përgjigjje.
4. Komunikon ide kur është në bashkëveprim me të tjerët.
5. Përdor pyetjet “Kush”, “Çfarë”, “Pse” për të filluar dhe zgjeruar bisedat.
6. Fillon vet dhe angazhon të tjerët për të përdorur objekte, ide në kuptim, p.sh., tregon lodrën e tij të preferuar për të filluar bisedën.
7. Emërton shumicën e objektëve dhe njerëzve në mjedisin e tij të njohur.
8. Flet shprehje me tre fjalë, p.sh., “Unë dua top”.
9. Përdor mbiemra në të folur, p.sh., “Makina e kuqe”.
10. Përdor fjali të thjeshta, p.sh., “Unë dua gotën time”.
11. Ka një fjalor prej më shumë se 300 fjalë.

AFTËSIT SENSO-LËVIZORE
1. Imiton të rriturit e njohur kur vizaton apo ngjyros.
2. Përcepton dhe vepron në përputhje me rrethanat kur mbanë një objektë të brishtë, si në mjedis ashtu edhe në lojë, p.sh., ecën me kujdes kur mban në dorë një filxhan qaji.
3. Përshtat afrimin ndaj objekteve të panjohura, p.sh., shtyp fort një top argjile apo plasteline.

TË MENDUARIT SIMBOLIK
1. U cakton role bashkëmoshatarëve, ndërsa janë të përfshirë në lojë imagjinare.
2. Komunikon karakteristikat e njerëzve ose sendëve që nuk janë prezent, p.sh., Mami ime ka sytë blu.
3. Projekton ndjenja dhe fjalë mbi kafshët, p.sh., “Kali është i trishtuar”.
4. Merret me role të ndryshme gjatë lojës dhe i përdor si duhet mekanizmat, p.sh., pretendon të jetë mësuese, e ngret zërin dhe pretendon se po lexon një libër tek fëmijët e tjerë.

LOGJIKA DHE ARSYETIMI
1. Njeh veprimet dhe objektet dhe mund të përgjithësoj kuptimin, p.sh., sheh dikë që hap një çader dhe mund t’i atribuoj faktin se po bie shi.
2. Shpreh shkakun dhe pasojën, p.sh., “Unë rash dhe u lëndova”.
3. Zbaton përvojat e kaluara në të reja.
4. Bënë një parashikim të asaj që pritet të ndodhë pas një sekuence të ngjarjeve.

ZhVILLIMI I KONCEPTIT
1. Identifikon karakteristikat e objekteve dhe njerëzve kur emërtohen, p.sh., ngjyrat.
2. Përdor përfaqësimin simbolik gjatë lojës, p.sh., merr një furçë flokesh dhe e përdor si telefon.
3. Organizon me qëllim objekte të ngjashme, p.sh., ndan blloqet sipas ngjyrave.
4. Identifikon kategorit,p.sh., tregon kafshët brenda një pamje.

KUJTESA
1. Ndan me të rriturit atë që ndodhë brenda një dite, p.sh., ditën në qerdhe.
2. Kryen rutinat e përditshmërisë në mënyrë të pavarur, pa kujtuar se qfarë vjen më pas në rutinën e përditshme.
3. Përdor lojën për të komunikuar rreth ngjarjeve apo situatave të mëparshme, duke përfshirë rendin e ngjarjeve që kanë ndodhur.
4. Përkthen njohurit e kaluara në përvoja të reja, p.sh., kujton vizitën e tij tek dentisti dhe rrëfen çdo hapë të përvojës tek një moshatar gjatë lojës.

AFTËSIT MOTORIKE TË PËRGJITHSHME DHE FINE
1. Qendron në njërën këmbë pa mbështetje dhe mban ekuilibrin për një periudhë të shkurtër kohore.
2. Kërcen përpara disa centimetra.
3. Shëtit poshtë-lartë shkallëve duke vendosur dy këmbet në secilin hapë.
4. Hedh një top.
5. Shëtit, ecën mbrapa, vrapon.
6. Pedalon një biçiklet me tre rrota me dy këmbët.
7. Fillon të përdor lëvizje më të nderlikuara të duarve, p.sh., përdor mjetet e ushqimit në mënyrë të pavarur.
8. Përpiqet për të ndihmuar për t’u veshur vet, p.sh., tërheq zingjirin, vesh qorapet kepucët etj.
9. Shkarravit, fillon të vizatoj vija dhe rrathë.
10. Përdor koordinimin sy-duar, p.sh., kompleton puzzle, vendos rruaza me rrathë në një fill etj.

KUJDESI PËR VETËN
1. Zhvishen në mënyrë të pavarur por kanë ende nevojë për ndihmë.
2. Pastrojnë dhëmbët, duart, vendosin gotën në lavaman.
3. Bëjnë zgjedhje që kanë të bëjnë me veshjen dhe ushqimin.
4. Përdorin komunikim verbal dhe joverbal për të specifikuar nevojat e tyre.
5. Fillojnë të tregojnë interes për të përdorur tualetin.
6. Përpiqet të vesh qorapet dhe këpucet pa ndihmë.

Save the Children

09/08/2024

07/08/2024

TRAJTIMI NËPËRMJET ELEMENTËVE TË LOJËS

Loja zë një pjesë të madhe të jetës së një fëmije.
Nëpërmjet lojës fëmijet zhvillojnë marrëdhënie të ngushta emocionale. Loja është një aktivitet i shtyrë nga kënaqësia dhe mund të përfshijë gëzim, entuziazëm, zemërim, të bërtitura dhe seriozitet. Secila prej tyre rrit përvojën kështu që elementet e lojës dhe gjendjet emocionale në të cilat kalon fëmija janë të rëndësishme për zhvillimin e tij.

Disa fëmijë për arsye të ndryshme nuk kanë një qasje natyrore për të luajtur. Në këtë grup bëjnë pjesë fëmijët me autizëm. Fëmijët me autizëm e kanë të vështirë për të bashkëvepruar me grupin dhe si pasojë janë parë shpesh si fëmijë që nuk mund të mësojnë të luajnë me të tjerët.
Një mënyrë për të kuptuar socializimin nga fëmijët me autizëm është të luajnë me bashkëmoshatarët me autizem, vështirësi mësimore apo me vëllezërit dhe motrat e tyre.

Lojrat duhet të zhvillohet në një mënyrë shumë të organizuar për t’iu dhënë mundësi për tu parë me njëri-tjetrin.
Loja duhet të rregullohet vazhdimisht dhe t’i përshtatet çdo femije individualisht dhe ne grup në mënyrë që fëmijët të marrin mbështetjen që kanë nevoj.

(Gammeltoft & Sollok, 2007, f.10-11)

28/05/2024

Njohim kafshët🐶🐮🐔

Në këtë aktivitet ne i kushtojmë rëndësi të veçantë njohjes kognitive të objektëve duke i mundësuar femijës t’i njohë dhe t’i dallojë kafshët duke i kategorizuar në bazë të po së njejtës kafshë të ilustuar në fotografi.
Kognicioni është njohja duke përfshirë informacionin se si ai proçesohet, përfaqësohet dhe transformohet në fushat (perceptimi, gjuha, kujtesa, arsyeja dhe emocioni) brenda sistemit nervor të njeriut.